ارتقای تولید ماهی تیلاپیا به سطحی نوین در عربستان سعودی
25 June 2025
4 تیر1404
نویسنده: Yomna Elshamy
Yomna Elshamy، متخصص آبزی‌پروری اهل مصر، دارای مدرک کارشناسی در رشته آبزی‌پروری و شیلات است و در کشور مصر زندگی می‌کند.
محمد الشناوی مدیر پروژه در Gulf Union، تولید تیلاپیای این مزرعه را به‌طور چشمگیری افزایش داده و آن را به یکی از پیشروترین واحدهای آبزی‌پروری در عربستان سعودی تبدیل کرده است.
محمد الشناوی مدیر پروژه در Gulf Union، نظارت بر گسترش چشمگیر تولید تیلاپیا در این شرکت را بر عهده داشته است. منبع: Mohamed Elshenawy
می‌توانی به‌طور خلاصه درباره مسیر شغلی‌ات در حوزه آبزی‌پروری توضیح بدهی؟
من دارای مدرک کارشناسی در رشته آبزی‌پروری از دانشگاه الازهر هستم. در دوران تحصیل، دوره‌های آموزشی مرتبط با سیستم‌های پرورش آبزیان گذراندم، از جمله در زمینه آکواپونیک و سیستم‌های مداربسته پرورش ماهی (RAS). پس از فارغ‌التحصیلی، موفق به دریافت بورسیه‌ای از دانشگاه American University در قاهره شدم که به‌عنوان بخشی از برنامه CARES Water Academy Professionals بر کارآفرینی، پایداری و پرورش ماهی تمرکز داشت.
سپس به عربستان سعودی آمدم و با استفاده از سابقه خانوادگی‌ام در حوزه پیمانکاری ساخت‌وساز و همچنین تخصصم در آبزی‌پروری، وارد حوزه طراحی و ساخت مزارع پرورش ماهی شدم. از آن زمان تاکنون با تمرکز ویژه بر سیستم‌های مداربسته آب شیرین (RAS) در راه‌اندازی ۱۸ پروژه پرورش ماهی در سراسر عربستان مشارکت داشته‌ام،
در آوریل ۲۰۲۳ به شرکت Gulf Union Limited Company پیوستم که در زمینه تولید و فروش محصولات آبزی‌پروری تخصص دارد. ابتدا به‌عنوان مدیر فروش و بازاریابی فعالیت خود را آغاز کردم. تولید سالانه شرکت در سال پیش از پیوستن من ۱۲ تن بود. سپس مدیریت کامل پروژه را بر عهده گرفتم و به عنوان مدیر فنی منصوب شدم. تحت مدیریت من، توانستیم تولید را در مدت زمان کوتاهی به شکل قابل‌توجهی افزایش دهیم، گواهی کیفیت دریافت کنیم و پروژه را در میان سه طرح برتر آبزی‌پروری عربستان سعودی قرار دهیم.
از چه نوع سیستم‌های تولیدی استفاده می‌کنید؟
مزرعه به سه بخش اصلی تقسیم شده است hatchery ، nursery و واحد نگهداری و رشد نهایی. بخش hatchery مساحتی حدود ۲۱۰۰ متر مربع را اشغال کرده، در حالی که کل مزرعه در زمینی به وسعت ۱۰۰٬۰۰۰ متر مربع گسترده شده است. کل پروژه شامل ۲۱۲ استخر است که به شکل زیر توزیع شده‌اند:
- ۸۰ استخر نگهداری، هرکدام با قطر ۱۰ متر
- یک واحد پرورش اولیه (nursery) در قالب سیستم مداربسته RAS که شامل ۵۰ استخر با قطر ۵ متر است
- بخش hatchery شامل ۸۲ استخر است که ۲۸ استخر برای جفت‌گیری، ۴۰ استخر برای پرورش لارو و ۱۴ استخر برای نگهداری مولدها در نظر گرفته شده است
در حال حاضر فاز دوم پروژه در دست اجراست که شامل افزودن ۵۰ استخر جدید، هرکدام با ظرفیت ۲۶۰ متر مکعب است. پس از تکمیل این مرحله، ظرفیت نهایی تولید پروژه به حدود ۶۰۰ تُن ماهی تیلاپیا در سال خواهد رسید.
بخشی از آب مصرفی از طریق سیستم مداربسته (RAS) تصفیه و بازیافت می‌شود، در حالی که باقی‌مانده‌ی آب برای کشت گندم و علوفه‌هایی مانند یونجه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ظرفیت تولید شما چقدر است؟
سال گذشته، تولید واقعی ما به ۱۶۰ تُن رسید. امسال با توجه به شاخص‌های عملکرد فعلی در مسیر رسیدن به حداقل ۲۶۰ تُن هستیم و برآوردهای خوش‌بینانه حاکی از دستیابی به ۳۰۰ تُن تا پایان سال است.
بخش hatchery ما نیز به دستاورد مهمی رسیده و اکنون سالانه ۶ میلیون بچه‌ماهی تیلاپیا تولید می‌کند. این مقدار نه‌تنها نیاز داخلی مزرعه را که حدود ۱.۲ میلیون قطعه است به‌طور کامل تأمین می‌کند، بلکه امکان عرضه‌ی مازاد بچه‌ماهی‌ها به سایر مزارع را نیز فراهم کرده است.
بخش hatchery شرکت Gulf Union سالانه ۶ میلیون بچه‌ماهی تیلاپیای باکیفیت تولید می‌کند که هم نیاز داخلی مزرعه را پوشش می‌دهد و هم پاسخگوی تقاضای سایر مزارع است.
منبع: Mohamed Elshenawy
تا اینجا مهم‌ترین دستاوردهای مزرعه چه بوده‌اند؟
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای ما افزایش چشمگیر تولید است: از ۳۷ تن در سال ۲۰۲۳ به تولید پیش‌بینی‌شده ۳۰۰ تن تا پایان همان سال. همچنین موفق به دریافت گواهی‌نامه SAMAQ [1]شده‌ایم که توسط برنامه ملی صدور گواهی محصولات آبزی‌پروری صادر می‌شود.
برچسب SAMAQ نشان‌دهنده این است که محصولات ما با بهترین شیوه‌های آبزی‌پروری در عربستان سعودی مطابقت دارند و با دستورالعمل‌ها و استانداردهای بین‌المللی نیز هماهنگ هستند. این گواهی همچنین اصالت محلی، تازگی و ایمنی محصولات را تضمین می‌کند.
ما به تولید بچه‌ماهی تیلاپیا باکیفیت از نژادهای بهبود یافته ژنتیکی افتخار می‌کنیم. تلاش‌های ما در چارچوب برنامه مدیریت، به ویژه در کاهش هزینه‌ها و اجرای استراتژی جامع مدیریت ریسک، به رسمیت شناخته شده است.
بزرگ‌ترین چالش‌هایی که در کار با آن‌ها مواجه هستید، کدامند؟
چالش‌هایی که با آن‌ها روبه‌رو هستیم، مشکلاتی رایج در صنعت پرورش ماهی در منطقه است، از جمله کمبود آب و هزینه‌های بالای تولید. علاوه بر این، چالش ویژه‌ای داریم: آرزوی قوی ما برای افزایش ظرفیت تولید که نیازمند حفظ بهره‌وری عملیاتی مستمر است.
چگونه کیفیت ماهی تیلاپیا و بچه‌ماهی‌هایی که می‌فروشید را تضمین می‌کنید؟
به دلیل ماهیت hatcheryها و فاصله‌های طولانی بین مزارع در عربستان سعودی، مراقبت ویژه‌ای هنگام انتقال بچه‌ماهی‌ها لازم است. باید نیازهای خاص بچه‌ماهی‌ها را بر اساس سن و تعداد آن‌ها و همچنین چالش‌های ناشی از هوای گرم در نظر گرفت. برای حفظ سلامت و بقای بچه‌ماهی‌ها، حمل‌ونقل باید با استفاده از خودروهای دارای سیستم تهویه مطبوع انجام شود تا شرایط بهینه حفظ شود.
[1] SAMAQ نام برنامه‌ای ملی برای صدور گواهی محصولات آبزی‌پروری در عربستان سعودی است که استانداردهای بهترین شیوه‌های پرورش آبزیان را تضمین می‌کند و اصالت، تازگی و ایمنی محصولات را تأیید می‌نماید.
ماهی تیلاپیا پرورشی در Gulf Union مطابق با استانداردهای گواهی‌نامه SAMAQ است که اصالت محلی، کیفیت و ایمنی محصولات را تضمین می‌کند.
منبع: Mohamed Elshenawy
یک روز کاری معمول برای شما شامل چه کارهایی است؟
مسئولیت‌های من معمولاً شامل نظارت بر وضعیت مزرعه و هچری و همچنین بررسی گزارش‌های دقیق هر بخش است. من به هر کارگر تعدادی استخر را واگذار می‌کنم و آن‌ها روزانه گزارش‌های مربوط به واحدهای خود را به من ارائه می‌دهند. علاوه بر این من پیگیری دقیق عملیات فروش و برداشت را بر عهده دارم، زیرا ما هر روز فعالیت‌های فروش را برای پاسخگویی به نیاز بازار انجام می‌دهیم
چه توصیه‌ای به افرادی دارید که علاقه‌مند به راه‌اندازی یک هچری ماهی تیلاپیا هستند؟
تکیه بر تجربه امری اساسی است، چرا که پایه و اساس هر سرمایه‌گذاری موفق را تشکیل می‌دهد. شروع با مقیاس کوچک و گسترش تدریجی، کنترل بهتر و یادگیری بیشتر را ممکن می‌سازد. علاوه بر تجربه، چندین عامل فنی نقش حیاتی دارند، از جمله طراحی مناسب هچری، انتخاب نژادهای با کیفیت بالا و تجدید سالانه مولدها.
اهداف و آرزوهای بلندمدت شما چیست؟
هدف من ارتقاء جنبه‌های آموزشی و دوره‌های عملی در حوزه آبزی‌پروری است، به‌ویژه تمرکز بر آموزش‌های کاربردی و عملی. چشم‌اندازم تأسیس یک آکادمی فنی حرفه‌ای تخصصی در زمینه آبزی‌پروری است که آموزش‌های تخصصی برای حرفه‌ای‌های پرورش ماهی ارائه کند و نسلی جدید از نیروی کار ماهر و فنی تربیت نماید.
این طرح به پر کردن فاصله بین دانش آکادمیک و کاربرد عملی در میدان کمک می‌کند و در نهایت به توسعه بخش آبزی‌پروری یاری خواهد رساند.
به نظر شما کدام سیستم‌های پرورش ماهی باید در عربستان سعودی توسعه و گسترش یابند؟
توسعه سیستم‌های یکپارچه پرورش ماهی (integrated fish farming systems) بسیار ضروری است تا با ترکیب آبزی‌پروری و سایر فعالیت‌های کشاورزی، استفاده بهینه از منابع آبی را به حداکثر برسانیم.
اگر می‌توانستید یک مشکل در صنعت آبزی‌پروری را حل کنید، آن مشکل چه بود؟
پرداختن به چالش‌های مربوط به نگرش منفی نسبت به ماهیان پرورشی و ترویج فرهنگ مصرف پروتئین‌های دریایی اهمیت زیادی دارد، زیرا ماهیان پرورشی هنوز نزد بسیاری از مصرف‌کنندگان با تردید مواجه هستند. با افزایش آگاهی و آموزش عمومی درباره ارزش تغذیه‌ای، ایمنی و پایداری ماهیان پرورشی، می‌توان دیدگاه‌ها را تغییر داد.
تحت مدیریت الشماوی تولید از ۳۷ تن به پیش‌بینی ۳۰۰ تن افزایش یافت.
