سلسله ترجمه های مجله INFOFISH International 4 جولای-آگوست 2025 مقاله هفتم : گفتگو با خانم HAN HAN بنیانگذار و رئیس، ابتکار پایداری (China Blue) درباره نهاد اجتماعی China Blue
بنیانگذار و رئیس، ابتکار پایداری China Blue (China Blue)در باره نهاد اجتماعی China Blue
سؤال: China Blue اغلب بهعنوان اولین سازمان غیر دولتی (NGO) در چین معرفی میشود که در سال ۲۰۱۵ بهطور خاص برای ترویج صیادی و آبزیپروری پایدار تأسیس شده است. در آن زمان، چه خلأهایی در عرصه ملی صیادی و آبزیپروری وجود داشت که شما را وادار به تأسیس این سازمان کرد، و چه نقشی برای China Blue در جهت ارتقای پایداری در این دو بخش تصور میکردید؟
پاسخ: در شرایط کاهش شدید منابع زیستی در صنایع صیادی و آبزیپروری چین، اکثریت قریب به اتفاق تولیدکنندگان کوچک با چالشهای متعددی مواجه هستند. آنها به اطلاعات علمی و فناوریهای مناسب دسترسی ندارند و همچنین ظرفیت سازمانی کافی ندارند و اغلب بهصورت مستقل تلاش میکنند تا با فشارهایی مانند کاهش منابع، مسائل محیط زیستی، نوسانات بازار و محدودیتهای قانونی مقابله کنند. ما انتظار داریم سازمانهای اجتماعی مانند China Blue که بهعنوان بخش سوم فعالیت میکنند، نقشی حیاتی فراتر از نهادهای دولتی، مؤسسات پژوهشی، شرکتها و انجمنهای صنعتی ایفا کنند. با ایجاد ارتباط میان ذینفعان بالادستی و پاییندستی در سراسر زنجیره تأمین و تسهیل ارتباط و هماهنگی میان بخشها و صنایع مختلف، این سازمانها میتوانند به تولیدکنندگان کوچک صنایع دریایی در مناطق گوناگون کمک کنند تا مدلهای مؤثر فناوری و مدیریتی را شناسایی کنند. در نهایت این اقدامات به توسعه پایدار بخش صیادی و آبزیپروری چین کمک خواهد کرد.
سؤال: China Blue در سال ۲۰۱۶، یعنی فقط یک سال بعد، یک دستاورد ملی دیگر داشت که راهاندازی پایگاه داده پایداری محصولات دریایی به نام iFISH بود این پایگاه بهعنوان سکویی معرفی شده است که تأثیرات زیستمحیطی، اجتماعی و اقتصادی گونههای ماهی پرورشی رایج در چین را شناسایی میکند. اکنون که تقریباً یک دهه از آن زمان گذشته، این سکو (پلتفرم) چگونه توسعه یافته و مهمترین یافتهها از دادههای جمعآوریشده تا کنون چه بودهاند؟
پاسخ: پلتفرم iFISH در مراحل اولیه بهعنوان نقطه کانونی برای ذینفعان مطرح شد. به عنوان مثال، تیم عملیاتی دیزنیلند شانگهای قصد داشت از iFISH برای هدایت شیوههای تأمین خود و دستیابی به اهداف «تأمین مسئولانه» شرکت استفاده کند. با این حال، ما مشاهده کردیم که کاربردهای چنین پایگاهی محدود بود، زیرا بیشتر دادههای قابل استفاده آن نسبتاً کلی و قدیمی بودند. این موضوع ارزیابی دقیق سطح پایداری و ریسک محصولات آبزی تامینشده توسط فروشندگان خاص را غیرممکن میکرد و دادهها از ارتباط کافی برخوردار نبودند. در نتیجه، حدود سال ۲۰۱۹، استراتژی خود را تغییر دادیم. به جای تمرکز بر ساخت چنین پایگاههایی، شروع به هدفگذاری زنجیرههای تأمین آبزیپروری خاص منطقهای و صنعتی کردیم و بررسی کردیم چگونه میتوان دادههای بیشتری جمعآوری کرد و این دادهها چگونه میتوانند بهطور مستقیمتر به تولیدکنندگان کوچک در مدیریت مؤثر ریسکهای زیستمحیطی کمک کنند. این ابتکارات پس از آن همکاریهایی را از سوی شرکتهای تولیدکننده تجهیزات هوشمند صیادی و ارائهدهندگان بیمه جذب کرد.
- مورد اول، که ما آنها را با تولیدکنندگان برای آزمایش محصولات متصل کردیم، تجهیزات خود را بر اساس بازخورد بهینهسازی که از طریق همکاری ما فراهم شده بود، بهبود دادند؛
- مورد دوم، با کمک ما، محصولات بیمه آبزیپروری را توسعه دادند تا به تولیدکنندگان کوچک کمک کنند تا خسارات ناشی از نوسانات بازار (از جمله تأثیرات جنگ تجاری چین و آمریکا) و بلایای طبیعی مانند شرایط جوی شدید را کاهش دهند.
سؤال: با اشاره به تیلاپیا بهعنوان یکی از گونههای اصلی پرورشی در چین، سازمان (SFP) Sustainable Fisheries Partnership و پرورشدهندگان محلی تیلاپیا در استان هاینان پروژه بهبود آبزیپروری تیلاپیا هاینان (AIP) را در سال ۲۰۱۴ راهاندازی کردند. این پروژه که توسط اتحاد پایداری تیلاپیا هاینان (HTSA) هدایت میشود و با حمایت China Blue همراه است، گزارش شده که بیش از ۵۰۰ پرورشدهنده را شامل میشود که سالانه حدود ۱۰۰ هزار تن تیلاپیا پرورش میدهند. آیا میتوانید جزئیات بیشتری درباره این همکاری ارائه دهید و روشهایی که پرورشدهندگان از مشارکت در این پروژه بهرهمند شدهاند را برجسته کنید؟ همچنین، آیا اطلاع دارید برنامهای برای اجرای پروژههای مشابه برای گونههای دیگر وجود دارد؟
پاسخ :اتحاد پایداری تیلاپیای هاینان HTSA (Hainan Tilapia Sustainability Alliance)نخستین تشکل صنعت آبزیپروری در چین است که کاملاً به صورت مردمی و خودجوش تأسیس شده و همکاری خودانگیختهای را در سراسر زنجیره تأمین تیلاپیا پیش برده است. در اوج فعالیت خود، بیش از ۵۰۰ عضو ثبتشده داشت. از زمان تأسیس در سال ۲۰۱۵، این انجمن ذینفعان مختلف زنجیره صنعتی را درگیر کرده تا استانداردهای پرورش محلی را بهصورت مشترک توسعه دهند. این تلاشها در سال ۲۰۱۹ به ثبت موفق اولین استاندارد گروهی چین برای پرورش پایدار تیلاپیا منجر شد. این انجمن همچنین آموزشهای فنی رایگانی را به صدها پرورشدهنده ارائه داد و در ترویج استفاده از تجهیزات اتوماتیک و مکانیزه فعال بود.
سپس، HTSA چندین پروژه آزمایشی را راهاندازی کرد که در آنها پرورشدهندگان ماهی، توزیعکنندگان، تأمینکنندگان بچهماهی، کارخانههای خوراک، فرآوریکنندگان، تأمینکنندگان محصولات دامپزشکی و خریداران عمده گرد هم آمدند تا راهکارهای به اشتراکگذاری دادهها را بررسی کنند. این ابتکارات باعث افزایش شفافیت زنجیره تأمین، قابلیت ردیابی و امکان دریافت قیمتهای بالاتر در بازار شد. از سال ۲۰۲۱ و با حمایت China Blue، این انجمن با شرکت بیمه مردمی چین (PICC) همکاری کرد تا بیمه محصول تیلاپیای پرورشی را توسعه دهد؛ این نخستین بیمه با پوشش دوگانه در چین است که از تولیدکنندگان کوچک در برابر نوسانات قیمت و خسارات تولید محافظت میکند. این بیمه که به عنوان پروژه نوآوری وزارت دارایی تأیید شده بود، پس از آزمایشهای موفق، توسط دولتهای شهری هایکُو و وِنچانگ نیز پذیرفته شد و بیش از ۵۰۰۰ mu (حدود ۳۳۳ هکتار) استخرهای تیلاپیا را تحت پوشش قرار داد و مبلغ خسارتهای پرداخت شده بیش از یک میلیون یوان RMB (پول رایج مردمی در چین) بوده است.
با این حال، این دستاوردها نتوانستند چالشهای عملیاتی انجمن را پنهان کنند. در زمینه اجتماعی-اقتصادی چین، حفظ یک انجمن صنعتی که بهصورت مستقل اداره میشود، بسیار دشوار بود. بیشتر خدمات آن که به عنوان کالاهای عمومی صنعت محسوب میشدند، نامرئی، بلندمدت و دشوار برای سنجش بودند. در نتیجه، سؤال «چه کسی باید هزینههای چنین انجمنهایی را تأمین کند» به بزرگترین مانع تبدیل شد. اگر حمایت مالی ویژهای که توسط بنیاد IDH هلند و از طریق همکاری Sustainable Fisheries Partnership (SFP) و China Blue تأمین شده بود، وجود نداشت، این انجمن نه تأسیس میشد و نه میتوانست سالها پایدار بماند.
متأسفانه، به دلیل اختلالات ناشی از همهگیری، جنگ تجاری چین و آمریکا، کمبودهای مزمن مالی و نبود اجماع در صنعت، HTSA مجبور شد امسال فعالیتهای خود را به حالت تعلیق درآورد. با این حال، ما معتقدیم که ده سال تلاش این انجمن نمونههای ارزشمند و درسهای مهمی برای توسعه پایدار آبزیپروری، هم در چین و هم در سطح جهانی ارائه میدهد. استراتژیهای موفق و ناموفقی که در طول این مسیر آشکار شدهاند، ماندگارترین میراث این انجمن هستند.
تا به حال برنامهای برای تکرار مدل پروژه بهبود آبزیپروری Aquaculture Improvement Project AIP)) در مناطق دیگر نداریم. در واقع، ما اذعان داریم که رویکرد مبتنی بر زنجیره تأمین AIP در اصلاح تولید و مدیریت بخشهای بالادستی، با محدودیتهایی مواجه است و بنابراین باید با احتیاط و دور از خوشبینی بیش از حد به آن نگاه کرد.
سؤال: پروژه بهبود آبزیپروری هاینان (Hainan AIP) در واقع بهعنوان یک داستان موفق در مدیریت منطقهای آبزیپروری شناخته شده است. اکنون که در مقام عضو هیئت راهبری ابتکار جهانی غذای دریایی پایدار (GSSI) صحبت میکنید، «موفقیت» برای پروژههای AIP به طور کلی چگونه تعریف میشود؟ بهعنوان مثال، آیا شاخصهای حاکمیت آبزیپروری وجود دارد که برای ذینفعان AIP مفید باشد و بتوانند به آن مراجعه کنند؟
پاسخ: موفقیتهای جزئی یا مرحلهای پروژه بهبود آبزیپروری تیلاپیا هاینان نشان میدهد که برای هر صنعتی، «توسعه» هدف اصلی است. بنابراین، نحوه تعریف «توسعه» و اندازهگیری «موفقیت» آن میتواند پرسشهای بنیادینی باشد که سوال شما بر آن مبتنی است.
شخصاً معتقدم که صرفنظر از اقداماتAIP، این پروژهها باید بهطور ملموس به صنعت کمک کنند تا کارایی استفاده و تخصیص منابع خود را بهبود بخشد؛ به عبارت دیگر، باید «فواید» قابللمسی ایجاد کنند که تأثیرات واضح و قابللمسی برای تولیدکنندگان و تمام ذینفعان زنجیره ارزش به همراه داشته باشد.
بهعنوان نمونه:
- در ابتدا، تمرکز ما صرفاً بر جمعآوری دادههای بیشتر از ارزیابیهای طرف سوم بود. تنها بعدها فهمیدیم که دادهها زمانی واقعاً پویا و زنده میشوند که تولیدکنندگان بتوانند بهطور مؤثر از آن استفاده کنند.
- بنابراین، بیمه را بهعنوان یک سازوکار تحولآفرین شناسایی کردیم. با استفاده از دادههای پیشجمعآوری شده، به تولیدکنندگان کوچک، بسیاری برای اولین بار، امکان دسترسی به خدمات بیمه را فراهم کردیم. این امر آنها را تشویق کرد تا بهطور فعال ابزارها و دستگاههای جمعآوری و اشتراکگذاری داده را بهکار بگیرند.
- با شروع از اطلاعات ظاهراً دشوار «قیمت ماهی سر استخر»، روش گزارشدهی کاربرپسندی توسعه دادیم و به مدت سالها بهروزرسانیهای هفتگی را حفظ کردیم. این دادهها به مرجعی تعیینکننده برای تصمیمگیریهای دولتی و پایهای برای شرکتهای بیمه در طراحی محصولات تبدیل شدند.
سؤال: در مقالهای جالب با عنوان «آیا روستاهای صیادی چین میتوانند بازگردند؟» نوشته Songzi Wang از China Blue که در شماره مه/ژوئن ۲۰۲۲ مجله INFOFISH International منتشر شد، ذکر شده که کاهش صیدها باعث شده جوانترها برای یافتن شغل به شهرها مهاجرت کنند. در پاسخ به این مسئله، China Blue پروژهای در استان هاینان با عنوان «ماهی را به سفره بیاوریم، صیاد را به خانه بازگردانیم» راهاندازی کرد. میتوانید ما را در جریان پیشرفت این پروژه قرار دهید و نظر خود را درباره امکان اجرای آن در سایر استانها بیان کنید؟
پاسخ: پروژه «ماهی را به سفره بیاوریم، صیاد را به خانه بازگردانیم» طی سه سال گذشته به پیشرفتهای قابل توجهی دست یافته است. ما از تمرکز بر تنوع فرهنگی و معرفی جوامع صیادی از طریق روشهای هنری، به سمت آغاز اقدامات حفاظت از تنوع زیستی ساحلی و احیای فرهنگی بهصورت مبتنی بر جامعه در چهار روستای صیادی در هاینان حرکت کردهایم. این تلاشها باعث شده تا جوانان محلی تشویق شوند سبکهای زندگی جدیدی را بپذیرند:
- استفاده از تلسکوپ برای مشاهده و مستندسازی پرندگان مهاجری که از روستاهایشان عبور میکنند؛
- بهکارگیری روشهای نمونهگیری علمی کوادرات برای پایش بسترهای گیاهان دریایی (شنیزارها)؛
- و تطبیق خلاقانه تکنیکهای سنتی بافت تور برای تهیه پوششهای مشبک از فلس ماهی که بین گردشگران برای حمل لیوانهای Bubble Tea [1]، بطریهای آب و تلفنهای همراه محبوب شده است.
[1] Bubble Tea نوشیدنیای است که ترکیبی از چای شیرینشده و توپهای کوچک ژلاتینی یا تافی مانند به نام «تاپیوکا».
از طریق این طرح، ما رهبران محلی را به سفرهای مطالعاتی خارج از جزیره بردهایم تا با همتایان خود از روستاهای دیگر به تبادل تجربیات بپردازند. شناسایی چالشها و آرزوهای مشترک در میان جوانان روستایی باعث شده تا حمایت متقابل و همبستگی میان آنها تقویت شود.
این پروژه مورد توجه دولتهای محلی قرار گرفته و از بنیادهای داخلی بودجه دریافت کرده است. در حال حاضر، روشهای عملی بهکار رفته در این روستاهای آزمایشی را مستندسازی میکنیم تا بتوانیم این مدل را در جوامع ساحلی سراسر استان هاینان و سراسر کشور تکرار کنیم. الهامگرفته از رویکرد ما، چندین سازمان غیر دولتی همتراز چینی نیز در حال اجرای طرحهای مشابه در استانهای فوجیان، ژجیانگ و گوانگدونگ هستند.
سؤال: شما یکی از اعضای پنل در کنفرانس Seafood Expo Asia سال گذشته بودید که تمرکز زیادی بر موضوعات مرتبط با ابتکار جهانی تحول آبی (Blue Transformation) سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO) داشت. برای افرادی که در آن کنفرانس حضور نداشتند، آیا میتوانید پیامهای کلیدی ارائه خود در آن روز را توضیح دهید که فکر میکنید هنوز هم امروز مرتبط و مهم هستند؟
پاسخ: مفهوم «غذاهای آبی» پتانسیل صیادی و آبزیپروری را نشان داده است. شخصاً معتقدم «آبی» بار معنایی دیگری نیز دارد. اشاره به «صنعت اقیانوس آبی» که به بخشهای نوپا و با پتانسیل رشد دستنخورده اشاره میکند. در کل، در مقایسه با صنایع دیگر، صیادی و آبزیپروری همچنان در مرحله اولیه توسعه قرار دارند و فضای قابلتوجهی برای افزایش بهرهوری تولید و کارایی منابع ارائه میدهند. این شامل بازاندیشی، از طریق خرد برگرفته از سیستمهای دریایی و آبی، رابطه ما با غذا و سیارهمان است.
نکته مهم این است که این بخش عمدتاً از تولیدکنندگان کوچک تشکیل شده است، واقعیتی که با ویژگیهای اساسی تنوع زیستی دریایی و مدلهای متنوع تولید شیلات همسو است. این همچنین یک آزمون حیاتی را ارائه میدهد: چگونه میتوان تعادل ظریفی بین نیازهای فردی و حاکمیت عمومی برقرار کرد و ماهیگیری – که نیازمند انعطافپذیری بیشتر و پاسخگویی به ریسک است – را قادر ساخت تا فلسفه حاکمیتی متمایز خود را توسعه دهند.
سؤال: بهطور مشابه، در مقالهای که اخیراً با عنوان «تقویت شبکههای سازمانهای غیردولتی و ظرفیتسازی برای پایداری اقیانوسها در چین» منتشر کردهاید، آیا میتوانید چند نکته کلیدی را که به نظر شما در تعیین مسیر آینده کشور مهم هستند، برجسته کنید؟
پاسخ: «دوران پس از پاندمی» دورهای است سرشار از عدم قطعیتهای بیشتر. با این حال، همین واقعیت نیاز فوری به نوآوری و تغییر پارادایم را برجسته میکند. در این زمینه، سازمانهای غیردولتی مزایای رقابتی خاص و متمایزی دارند: در مقایسه با نهادهای بخش عمومی که به منافع جمعی متعهد هستند، سازمانهای غیردولتی از انعطافپذیری عملیاتی بیشتری برخوردارند؛
- در برابر محافل فکری که بر مسائل اخلاقی و عدالت بلندمدت تمرکز دارند، سازمانهای غیردولتی ظرفیت اجرایی عملی برتری دارند؛
- نسبت به سازمانهای تجاری که به کارایی اهمیت میدهند، سازمانهای غیردولتی دیدگاههای منسجمتر و جامعتری را حفظ میکنند.
بنابراین، سازمانهای غیردولتی باید نقش پیشرو در هدایت نوآوری اجتماعی که میتوان گفت مهمترین ضرورت امروز است را با بلندپروازی و دوراندیشی بیشتر بپذیرند. این امر مستلزم آن است که ما به عنوان فعالان این حوزه، سطحی بیسابقه از گشودگی و تلاش مستمر را به کار گیریم تا به طور واقعی با دنیای پیچیده و به سرعت در حال تغییر خود ارتباط برقرار کنیم و اطمینان حاصل کنیم که تلاشهایمان به طور پویا با پیشرفتهای جهانی هماهنگ باقی بماند.
و در نهایت، با توجه به اینکه امسال دهمین سالگرد تأسیس China Blue است، شاید زمان مناسبی باشد تا درباره دهه گذشته این سازمان پرسیده شود دستاوردها و موفقیتهایی که شایسته جشن گرفتن هستند؛ و در مقابل، حوزههایی که امیدوار بودید پیشرفت بیشتری برای China Blue و همچنین بخشهای صیادی و آبزیپروری داخلی در چین مشاهده کنید.
واقعاً، تقریباً یک دهه بهسرعت گذشت، اما احساس میشود تازه آغاز کردهایم. به یاد دارم مطالعهای از سوی یک مؤسسه جهانی شناختهشده در حوزه نوآوری اجتماعی که بیش از ۱۰۰۰ سازمان غیردولتی و شرکت اجتماعی را بررسی کرده بود، نشان داد که به طور میانگین ۱۳ سال طول میکشد تا یک مدل موفق برای حل مسائل اجتماعی شکل بگیرد. با در نظر گرفتن این معیار، ادعای دستاوردهای قابل توجه در این مرحله زود است. ممکن است ما اکنون تازه وارد مرحله تعمیق استراتژیک شده باشیم و در نقاط حساس، رویکردهای اصلی خود را اعتبارسنجی کنیم.
در حال حاضر، China Blue شبیه کودکی است که تازه از مرحله نوزادی عبور کرده و قدمهای اولیهاش را برداشته است. ما از این که توانستهایم جایگاهی اولیه و زیستمحیطی در فضای سازمانهای غیرانتفاعی چین برای پیشبرد صیادی پایدار از مسیرهای بومی ایجاد کنیم، دلگرم هستیم. مسیر ما هر روز واضحتر میشود؛ اندامهای سازمان قویتر و ذهن آن خلاقتر میگردد.
بهطور دقیقتر، China Blue فراتر از یک نهاد منفرد رشد کرده و به یک اکوسیستم نوپا تبدیل شده است شبکهای جمعوجور اما پویا. فارغالتحصیلان آن به کارآفرینان و مدیران صنعت تبدیل شدهاند؛ برخی سازمانهای غیردولتی یا شرکتهای اجتماعی در شهرهای خود تأسیس کردهاند و برخی دیگر به تحصیلات پیشرفته پرداختهاند. ما تیمها و سازمانهای نوآوری محلی را پرورش دادهایم که از زوایای مختلف تلاشهای ما را تکمیل میکنند و بهصورت جمعی و سیستماتیک به پیشبرد پایداری جوامع صیادی، شیلات و صیادان کمک میکنند. از جمله اینها:
- طراحان بازاریابی که برندهای منطقهای محصولات دریایی را میسازند
- مسئولان محلی روستاها که پیشگام اقتصادهای تعاونی هستند
- نوآوران فناوری که کارایی تولید را افزایش میدهند
با پیوندی از دیدگاهها و ارزشهای مشترک، ما با کمترین اصطکاک ممکن همکاری میکنیم و منابع از جمله استعدادها و فرصتهای بازار را بهصورت جمعی به کار میگیریم. باور دارم آیندهای که در ذهن داریم جایی که «اقیانوسهای پرجنبوجوش، فراوانی پایدار را میپرورند» نیازمند حضور بسیاری از این تیمها و سازمانها است. ما تنها یک محرک و یک قطعه از این پازل بزرگ هستیم. با هم، از طریق تلاش مستمر، این چشمانداز بزرگ را شکل میدهیم؛ سفری که میتواند پاداشبخشترین تجربه زندگی باشد.
