نوآوری‌ها و تجهیزات جدید در آبزی‌پروری و صنایع شیلاتی برگرفته از بخش Equipment&Supplies مجله اینفوفیش شماره ۲ سال ۲۰۲۵
شهرام صفی‌یاری- مسئول گروه بهبود کیفیت سازمان شیلات ایران
پلتفرم های مبتنی بر سیستم‌‌های اَبری برای مدیریت آبزی پروری
یکی از عوامل مهم در تأمین رفاه آبزیان پرورشی، بهبود کیفیت آب است. شاخص هایی مانند دما، اکسیژن محلول، pH و دی‌اکسید کربن بر سلامت ماهی‌‌ها تأثیرگذار هستند. بنابراین، وجود حسگر‌ها و سیستم‌‌های پایش دقیق و قابل اطمینان برای تأمین بهترین شرایط ممکن ضروری هستند.
پلتفرم مدیریت آبزی‌پروری Cobália بر همین اساس و با مشارکت آبزی پروران دانمارکی به گونه ای طراحی شده است که استفاده از آن برای کاربران ساده و آسان باشد. این سیستم بروز رسانی ها و هشدار‌های مربوط به غذادهی، درجه‌بندی، زیست‌توده و تلفات را در آن واحد به آبزی پروران اطلاع می دهد و موجودی ذخیره، شاخص های مهم، مواد افزودنی و نمونه‌‌ها را ثبت می‌کند. به این ترتیب با استفاده از داده های به دست آمده تصویر دقیقی از وضعیت فراهم می‌کند. استفاده از روش‌‌های کاغذی با بکارگیری این سیستم ، رفع شده و کل فرآیند به‌صورت آنلاین قابل پیگیری است.
استفاده از فناوری بینایی ماشینی(Machine Vision) برای کنترل کیفیت
بینایی ماشینی یا Machine Vision به استفاده از یک یا چند دوربین و حسگر و یک سیستم تحلیل سیگنال‌های دیجیتال برای تفسیر اشیا و عوامل موجود در جهان پیرامون و تشکیل یک تصویر قابل قبول براساس این سیگنال‌ها اطلاق می‌شود. در حقیقت بینایی ماشین بر تحلیل و بررسی تصاویر و استخراج اطلاعات تصاویر و فهم اشیای پیرامونی تاکید دارد.
بر اساس اعلام شرکت Manolin فعال در حوزه داده‌‌های هوش مصنوعی مربوط به آبزی‌پروری که در شهر Bergen کشور نروژ مستقر است، به‌روزرسانی های جدید در پلتفرم Watershed Explorer به مزارع پرورش ماهی اجازه می‌دهد تا داده‌‌ها را به شکل کارآمدتر و موثرتری ردیابی، تحلیل و مقایسه کنند.
بر اساس اظ‌هارات مدیر فناوری این شرکت ، این به‌روزرسانی ها سطح جدیدی از هوشمندی را ارائه می‌کند که نه تنها امکان ردیابی عملیات جاری را به مزارع می دهد، بلکه با دقت بسیار بالا، عملکرد‌های آینده را نیز پیش‌بینی می‌کند. با چنین پیشرفت‌‌هایی، افق های جدیدی در پرورش آبزیان نمودار شده است. طبق اعلام این شرکت، پلتفرم به‌روزرسانی‌شده، قابلیت مدل‌سازی پیشرفته بر اساس داده‌‌های جمعیتی، پیش‌بینی دقیق و داده‌‌های نزدیک به واقعیت برای دستیابی به نتایج بهتر در تأمین رفاه ماهی‌‌ها را ارائه می‌دهد. پیش‌تر، پیش‌بینی‌‌های انجام‌شده توسط این پلتفرم مبتنی بر داده‌‌های مربوط به قفس‌‌ها، جداگانه بود، و اکنون این ردیابی جدید جمعیتی، تمام پیشینه جمعیتی ماهی‌‌ها را نیز شامل می‌شود. با ردیابی در سطح جمعیت توسط این پلتفرم، از ارتباط دقیق تمام داده‌‌های ثبت‌شده مربوط به اطلاعات هر ماهی اطمینان حاصل شده و از این جهت اطلاعات بیشتر و دقیق تری در اختیار آبزی پروران قرار میگیرد.
دقت بیشتر در تولید فیله و حذف استخوان‌ها
دستگاه FleXicut Jet شرکت Marel از فناوری پیشرفته اشعه ایکس برای تشخیص استخوان‌هایی به اندازه ۰.۲ میلی‌متر استفاده می‌کند. این سیستم، فیله‌‌ها را از دو زاویه مختلف اسکن کرده و تصاویر سه‌بعدی دقیقی ایجاد می‌کند. این تصاویر به دستگاه FleXicut Jet کمک می‌کنند که زوایا و تنظیمات برش را تا حد ممکن بهینه‌سازی کند تا حتی کوچک‌ترین استخوان‌ها به دقت جدا شوند. این دستگاه قادر است تا ۵۰ عدد فیله در دقیقه را فرآوری کرده و برای سایز‌های مختلف انواع گونه‌ها کاربری دارد.
این دستگاه با سیستم FleXisort همین شرکت نیز همخوانی کامل دارد و فیله‌‌ها را بر اساس داده‌‌های لحظه ای در مسیر‌های مختلف محصول تقسیم بندی می‌کند. در همین حال، ماژول نرم‌افزاری AXIN شرکت Marel امکان نظارت و کنترل عملیات فراوری را در لحظه فراهم می‌کند.
شیوه های اخلاقی برای کشتن و آماده سازی آبزیان
یکی از مهمترین مراحل پس از برداشت، شیوه صحیح و انسانی پایان دادن به زندگی آبزیان است که ضمن تاثیرگذاری بر کیفیت محصولات، انطباق بیشتری با استاندارد‌های رفاه حیوانات نیز دارد. بر همین اساس دستگاهی برای ایجاد بی حسی پس از فرآیند برداشت با قابلیت حمل و ظرفیت بالا در شرکت تولید میگوی پرورشی Seafarms تایلند با همکاری میان شرکت Ace Aquatec و پروژه رفاه میگو (Shrimp Welfare Project)، نصب شده است. این دستگاه برای شوک‌دهی به سخت‌پوستان پس از مرحله برداشت طراحی شده است. کل دستگاه بر روی یک تریلر کوچک نصب شده که امکان جابه‌جایی آن را از کارخانه به کنار مزارع آسان می‌کند. طراحی این دستگاه به گونه ای است که با اقدامات و پروتُکل‌‌های امنیت زیستی سازگار بوده و می‌تواند با سرعتی معادل هشت تن در ساعت کار کند.
پروژه رفاه میگو Shrimp Welfare Project قصد دارد به‌صورت رایگان و برای مدت زمانی محدود تعداد ۲۴ تولیدکننده میگو در سراسر جهان را تا پایان سال ۲۰۲۵ میلادی به این دستگاه شوک‌دهنده الکتریکی، مجهز نماید. همچنین در ارتباط با این خبر، شرکت Ace Aquatec در ماه دسامبر ۲۰۲۴ میلادی اعلام کرد که نصب دستگاه نوآورانه خود را در ژاپن برای استفاده در تأسیسات پرورش ماهی قزل‌آلا با سیستم RAS به پایان رسانده است. این تجهیزات که از همان فناوری مستقر در مزارع پرورش میگو بهره می‌برد، با ظرفیت ۳۰ تن در ساعت، از انتقال ایمن ماهی بین تأسیسات آبزی پروری و فرآوری پشتیبانی می‌کند. علاوه بر این با پروتکل‌‌های امنیت زیستی سخت‌گیرانه تطابق داشته و آب را در سیستم RAS فیلتراسیون می‌کند. این دستگاه تا سال ۲۰۲۷ میلادی به طور کامل عملیاتی خواهد شد.
