نکات مهم صنعت آبزیان برگرفته ازبخش INDUSTRY NOTE شماره دوم مجله INFOFISH مارس و آپریل 2025 بخش اول آبزی پروری و صید

ترجمه شده توسط خانم دکتر زینب خدایی کارشناس همکار اتحادیه و دارای مدرک دکترای زیست شناسی هایدلبرگ آلمان

 گسترش فعالیت‌های شرکت مخابراتی (تلکام) در حوزه آبزی‌پروری

ژاپن: در ژوئیه ۲۰۲۳، شرکت مخابراتی Nippon Telegraph and Telephone (NTT) شرکت جدیدی را با نام NTT Green & Food Corporation  تأسیس کرد که هدف آن توسعه راه‌حل‌های مبتنی بر هوش مصنوعی (AI) و اینترنت اشیا (IoT) برای آبزی‌پروری در خشکی و تولید پایدار مواد غذایی است. این شرکت سپس با مؤسسه Regional Fish Institute که شرکتی ژاپنی و فعال در زمینه اصلاح نژاد ژنتیکی ماهی است وارد شراکت شد .بیانیهٔ مطبوعاتی شرکت NTT هدف این همکاری را «حل بحران‌های احتمالی کمبود غذا در آینده و کاهش اثرهای منفی زیست‌محیطی مرتبط با تولید آبزیان در خشکی» عنوان می‌کند.

کمی جلوتر می‌رسیم به دسامبر ۲۰۲۴، زمانی که NTT از تأسیس زیرمجموعه‌ای جدید با نام NTT Aqua Co., Ltd.  خبر داد که به‌طور رسمی قرار است فعالیت خود را آغاز کند. تمرکز این شرکت بر سامانه‌های مداربسته آبزی‌پروری در خشکی است و هدف آن، کاهش موانع ورود به این نوع روش آبزی‌پروری است. علاوه بر این، با بهره‌گیری دوباره از فضاهای بلااستفاده مانند مدارس متروکه و انبارهای قدیمی، این سامانه به تازه‌واردها اجازه می‌دهد بدون دریافت مجوزهای صید، وارد صنعت آبزی‌پروری شوند.

شرکت NTT Aqua همچنین با Akajin همکاری خواهد کرد؛ Akajin شرکتی مستقر در اوکیناوا و فعال در زمینه  پرورش ماهی است که فناوری پیشرفته‌ای برای تصفیه آب ارائه می‌دهد. این فناوری در کنار پلتفرم ICT (فناوری اطلاعات و ارتباطات) NTT Com برای آبزی‌پروری در خشکی به کار گرفته می‌شود. این روش برخلاف روش‌های سنتی است که به مخازن تصفیه زیستی بر پایه باکتری‌ها متکی‌اند.

به گفته Akajin، این سیستم باعث کاهش نیاز به فضای محیطی، ساده‌سازی نگهداری و پایداری بیشتر فرایند پرورش ماهی حتی در فضاهای کوچک می‌شود.

پلتفرم ICT شرکت NTT Aqua یک داشبورد در اختیار کاربران قرار می‌دهد تا بتوانند داده‌های سنسورها را به‌صورت لحظه‌ای (از جمله دمای آب، میزان اکسیژن و شوری را) پایش کنند. این سامانه بر اساس گونه‌های مختلف ماهی، به‌صورت پیش‌فرض برای شرایط بهینهٔ آب تنظیم شده است و برای کاربرانی که تجربه قبلی در زمینه آبزی‌پروری ندارند نیز قابل استفاده است.

علاوه بر این، سامانه دارای هشدارهای خودکار برای شرایط غیرعادی است که امکان واکنش به‌موقع جهت محافظت از آبزیان را فراهم می‌کند.

در حال حاضر، شرکت NTT Aqua در حال اجرای آزمایش‌هایی بر روی ماهی قباد ژاپنی (chub mackerel) است. این شرکت قصد دارد هر سال یک یا دو گونهٔ جدید به برنامه‌های خود اضافه کند و تا سال ۲۰۳۰، با بهره‌گیری از همکاری‌های گسترده در سراسر گروه NTT قصد دارد به فروشی در حد ده‌ها میلیارد ین دست یابد.

فیلیپین: پژوهشگران دپارتمان آبزی‌پروری مرکز توسعه شیلات آسیای جنوب شرقی (SEAFDEC-AQD) در شهر تیگبوان، ایلوئیلو موفق شده‌اند لاروهای شاه‌میگوی کله پهن  (slipper lobster) را تا مرحله نوجوانی پرورش دهند. این گامی مهم در جهت تحقق هدف پرورش این آبزی ارزشمند در مقیاس تجاری است.

این نخستین بار بود که SEAFDEC/AQD موفق به تولید لابستر کله پهن نوجوان شد؛ تخم این شاه‌میگوها در سپتامبر گذشته از منطقه کارلس، ایلوئیلو جمع‌آوری شده بود.

دن بالیائو، رئیس SEAFDEC/AQD در این باره می‌گوید:«این لابستر نوجوان، محصول نهایی مرحله hatchery است و وقتی بتوانیم آن ها را به‌طور کامل و گسترده تولید کنیم، می‌توانیم وارد فاز تولید انبوه در مزارع نگهداری و پرورش شویم»

شاه‌میگوی کله پهن در طول رشد خود چهار مرحله لاروی فیلسوما (Phyllosomal) و یک مرحله نیستو (nisto) را پشت سر می‌گذارد و پس از ۴۲ روز به مرحله نوجوانی می‌‌رسد؛ در این مرحله، طول بدنش به ۱.۶ سانتی‌متر و عرضش به ۰.۶ سانتی‌متر می‌رسد.

تفریخ اولیه تخم‌های این گونه از لابستر در SEAFDEC/AQD بخشی از پروژه‌ای با حمایت مالی ژاپن با هدف ایجاد یک صنعت جدید آبزی‌پروری در فیلیپین است.

این گونه که به‌طور محلی با نام pitik-pitik و به‌صورت علمی با نام Thenus orientalis شناخته می‌شود، در بازار بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ پزو فیلیپین (معادل ۸ تا ۱۲ دلار آمریکا) به ازای هر کیلو قیمت دارد و یک گزینه اقتصادی‌تر نسبت به لابستر خاردار محسوب می‌شود که قیمت آن ممکن است از ۱۵۰۰ پزو (۲۶ دلار) نیز فراتر رود.

تست PCR جدید برای شناسایی پودر حشرات

پرتغال : تیمی از پژوهشگران مرکز بین‌رشته‌ای تحقیقات دریایی و محیط‌زیستی پرتغال (CIIMAR) موفق به توسعه پروتکل PCR در زمان واقعی شده‌اند که می‌تواند حضور دو گونه اصلی از حشرات مورد استفاده در خوراک آبزیان یعنی کرم آردی (mealworm) و مگس سرباز سیاه (black soldier fly) را شناسایی کند.

این روش جدید قادر است مقادیر بسیار کم DNA این گونه‌ها را حتی در محصولات فرآوری‌شده پیچیده مانند خوراک‌های آبزی‌پروری یا هیدرولیز‌های پروتئینی تشخیص دهد. این سیستم می‌تواند ترکیب‌هایی با تنها ۰.۲۴ درصد از این گونه‌ها را در محصول مورد تجزیه شناسایی کند و اصالت محتوا را حتی در فرمول‌های فرآوری‌شده تضمین نماید.

به گفته پژوهشگران، این پروتکل احراز هویت نه‌تنها از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان محافظت می‌کند، بلکه اعتماد در زنجیره ارزش محصولات نوآورانه بر پایه حشرات را نیز تقویت و به توسعه صنعتی پایدارتر و ایمن‌تر در زمینه آبزی‌پروری کمک می‌کند. این پژوهش که بخشی از پروژه Pep4Fish است به‌دنبال یافتن راه‌حل‌هایی نوین برای تغذیه در آبزی‌پروری است.

بزرگ‌ترین مزرعه پرورش حشره در جهان

اسپانیا: شرکت Tebrio که قصد دارد ۶۰ درصد از تولید کرم mealworm خود را به خوراک آبزیان اختصاص دهد، در سال ۲۰۲۵ کلنگ ساخت بزرگ‌ترین مزرعه پرورش حشره در جهان را به زمین زده است؛ مزرعه‌ای که ظرفیت تولید سالانه آن به ۱۰۰ هزار تُن خواهد رسید.

این مجموعه در سالامانکا (اسپانیا) قرار دارد و پس از تکمیل شش فاز توسعه، مساحتی معادل ۹۰٬۰۰۰ متر مربع را در بر خواهد گرفت؛ با پنج فاز برای پرورش و یک فاز برای فرآوری.

محصولات این مجموعه شامل پروتئین و لیپیدهای باکیفیت برای تولید خوراک دام و طیور، کودهای زیستی صددرصد ارگانیک و کیتوسان است که در صنایع دارویی، آرایشی و بیوپلاستیک‌ها کاربرد دارد.

به گفته شرکت، پودر کم‌چربی (defatted) آن‌ها از لارو حشره‌ها استخراج می‌شود و دارای غلظت پروتئین بالای ۷۲ درصد است. نسبت پروتئین قابل‌هضم به پروتئین خام پس از گوارش بیش از ۹۰ درصد برآورد شده، همچنین این پودر حداقل ۷ درصد چربی و کمتر از ۵ درصد خاکستر دارد.

گزارش بانک Rabobank درباره آبزی‌پروری جهانی در سال ۲۰۲۵

جهان: طبق گزارش جدیدی از بانک Rabobank با همکاری ائتلاف جهانی محصولات دریایی (GSA) پیش‌بینی می‌شود که در میان گونه‌های پرورشی، گونه‌های آب شیرین در سال ۲۰۲۵ بیشترین میزان رشد را داشته باشند.

تولید پنگاسیوس با رشد سالانه ۷ درصدی مواجه خواهد شد؛ رشدی که ناشی از افزایش تقاضا در چین و پیشتازی ویتنام در این حوزه است. همچنین انتظار می‌رود تولید جهانی تیلاپیا از مرز ۷ میلیون تُن عبور کند و با رشد سالانه ۵ درصدی همراه باشد؛ رشدی که بیشتر به‌دلیل توسعه سریع در چین و اندونزی رخ می‌دهد.

پیش‌بینی می‌شود تولید ماهی سالمون آتلانتیک از سال ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۶ رشد ملایمی داشته باشد؛ پیشتاز این رشد کشور نروژ خواهد بود، با تولید تخمینی ۱.۵۶ میلیون تُن در ۲۰۲۴ و ۱.۶۴ میلیون تُن در ۲۰۲۶. پس از سالی دشوار در ۲۰۲۴، انتظار می‌رود شیلی به‌آرامی به مسیر رشد بازگردد؛ پیش‌بینی می‌شود تولید این کشور در سال ۲۰۲۵ ۱.۴ درصد و در ۲۰۲۶ ۳.۲ درصد افزایش یابد. با این حال، بعید است حجم تولید تا پیش از سال ۲۰۲۶ به سطح سال ۲۰۲۰ برسد.

در مورد تولید میگو در آمریکای لاتین، پیش‌بینی می‌شود رشد آن در سال ۲۰۲۴ به دلیل پایین‌ماندن مداوم قیمت‌ها، به دو درصد کاهش یابد. با این حال، با فروکش‌ مسئله عرضه بیش از حد، انتظار می‌رود رشد مجدد در سال ۲۰۲۵ به چهار درصد برسد. تولید میگو در اکوادور، که سریع‌ترین رشد را در میان صنایع بزرگ آبزی‌پروری جهان دارد، نیز در همین دوره با کاهش سرعت رشد مواجه خواهد شد.

در آسیا، پیش‌بینی می‌شود که چین و هند در سال ۲۰۲۵ رشد به‌نسبت آرامی را تجربه کنند؛ به‌ترتیب ۱.۷ درصد و ۲ درصد. انتظار می‌رود ویتنام دستاورد قوی‌تری داشته باشد و تولید آن با افزایش چهار درصدی همراه شود.

در سال ۲۰۲۵، کاهش هزینه خوراک و افزایش تقاضای مصرف‌کننده به احتمال زیاد به پشتیبانی از این بخش کمک خواهد کرد و اندکی رونق برای تولیدکنندگان به همراه خواهد داشت. با این حال، این دستاوردها ممکن است تحت‌تأثیر افزایش تعرفه‌ها و محدودیت‌های تجاری قرار گیرند؛ عواملی که می‌توانند روند پیشرفت صنعت را مختل کنند.

رکورد جدید صید پولاک در سال ۲۰۲۴

فدراسیون روسیه: داده‌های اولیه انجمن صیادان پولاک (PCA) نشان می‌دهد که میزان صید ماهی پولاک در روسیه در سال ۲۰۲۴ به ۱.۹۸۵ میلیون تُن در تمام مناطق صید رسید و از رکورد قبلی در سال ۲۰۲۳ نیز فراتر رفته است‌.

برای سال ۲۰۲۵، میزان کل مجاز برداشت (TAC) برای ماهی پولاک ۲.۴۶۱ میلیون تُن تعیین شده که ۱.۱ میلیون تُن آن به دریای اوخوتسک (Okhotsk)، مهم‌ترین منطقه صید پولاک در روسیه، اختصاص یافته است. فصل صید در این منطقه به دو دوره تقسیم می‌شود:

• فصل «A» از ۱ ژانویه تا ۱۰ آوریل
• فصل «B» از ۱۵ اکتبر تا ۳۱ دسامبر

الکسی بوگلاک، رئیس PCA، پیش‌بینی می‌کند که در فصل A سال ۲۰۲۵، صید پولاک در دریای اوخوتسک با رشد ۴ تا ۶ درصدی همراه باشد و بین ۸۶۰ تا ۸۸۰ هزار تُن برسد. در این فصل، حدود ۱۱۵ شناور صیادی مشارکت خواهند داشت و اوج برداشت هفتگی حدود ۷۰ هزار تُن تخمین زده می‌شود.

افزایش جهانی در تولید پودر ماهی

جهان: طبق گزارش سازمان مواد اولیه دریایی (IFFO)، در یازده ماه نخست سال ۲۰۲۴ مجموع تولید پودر ماهی در سطح جهان نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۲۳ تقریباً ۱۶ درصد افزایش یافته است.

این رشد چشمگیر، بیشتر به افزایش قابل توجه تولید کل کشور پرو نسبت داده می‌شود؛ افزایشی که کاهش عرضه در سایر مناطق را جبران کرده است. سهمیه‌ ۲.۵۱ میلیون تُنی پرو برای فصل دوم صید در منطقه‌ی شمال-مرکز این کشور، تاکنون بیش از ۸۵ درصد تحقق یافته، در حالی که عملیات صید در بخش جنوبی کشور نیز در حال انجام است.

در مورد روغن ماهی، مجموع تولید تا نوامبر ۲۰۲۴ در کشورهایی که در گزارش‌های IFFO مورد بررسی قرار گرفته‌اند، رشدی حدود ۳ درصد نسبت به سال گذشته داشته است. کاهش تولید روغن ماهی در سایر مناطق جهان، تقریباً رشد ثبت‌شده در پرو را خنثی کرده است. با این حال، ایالات متحده و کشورهای آفریقایی نیز در دوره‌ی ژانویه تا نوامبر ۲۰۲۴، افزایش تولید کل روغن ماهی را گزارش کرده‌اند.

اندونزی پیشگام در پذیرش استاندارد GDST

اندونزی: این کشور سامانه ملی رهگیری محصولات دریایی خود، به نام Stelina، را به‌روزرسانی کرده است تا با استاندارد گفت‌وگوی جهانی برای رهگیری محصولات دریایی (GDST) سازگار شود.

با این اقدام، اندونزی که یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان محصولات دریایی در جهان به شمار می‌رود، نخستین کشوری است که یک سامانه دولتی را با استانداردهای بین‌المللی هماهنگ می‌کند؛ استانداردهایی که تضمین می‌کنند محصولات دریایی این کشور دارای بالاترین پیشنیازهای جهانی در زمینه رهگیری و پایداری هستند.

سامانه رهگیری  Stelina، فرآیند حرکت محصولات دریایی را از قایق‌های صیادی تا بازار نهایی رهگیری می‌کند؛ این سامانه داده‌های ضروری درباره منشأ، نحوه‌ی جابه‌جایی و قانونی بودن محصولات را ثبت می‌نماید. این رهگیریِ سازگار (interoperable) با توانایی تبادل داده‌ بین سامانه‌های مختلف به‌صورت یکپارچه، نقشی کلیدی در مبارزه با صید غیرقانونی، حفاظت از اکوسیستم‌های دریایی و پاسخ‌گویی به نیاز بازارهای جهانی دارد.

با به‌روزرسانی Stelina و هماهنگ‌سازی آن با استاندارد GDST، اندونزی اکنون قادر است امکان تبادل یکپارچه‌ی داده میان کسب‌وکارهای حوزه محصولات دریایی و دولت را فراهم کند؛ به این ترتیب، این اطمینان حاصل می‌شود که محصولات هم پایدار هستند و هم با استانداردهای بین‌المللی در حوزه تجارت، پایداری و ایمنی مطابقت دارند. این اقدام به‌ویژه برای بازارهای ایالات متحده و اروپا حائز اهمیت است، جایی که الزامات سیاست‌گذاری و تقاضای مصرف‌کننده نیاز به رهگیری کامل محصول را افزایش داده‌اند.

ایالات متحده به‌ویژه از واردکنندگان اصلی به شمار می‌رود و تنها در نیمه اول سال ۲۰۲۴، به ارزش ۸۸۹.۳۹ میلیون دلار از محصولات دریایی اندونزی خرید کرده است؛ رقمی که ۳۸ درصد از کل صادرات دریایی اندونزی را شامل می‌شود.

این دستاورد، نشان‌دهنده‌ی رهبری جهانی اندونزی در به‌کارگیری فناوری‌های نوین برای حمایت از مدیریت مسئولانه‌ی شیلات است؛ تلاشی که با همکاری ذی‌نفعان صنعت محصولات دریایی این کشور، از جمله موسسه Indonesian Pole & Line و Handline Fisheries Association  یا به اختصار (AP2HI) انجام می‌گیرد. این موفقیت همچنین بیانگر افزایش شناخت و پذیرش استاندارد GDST  به‌عنوان پلی میان شیوه‌های اجرایی صنعت و سیاست‌های دولتی است.

ایزوپود دارث ویدر

ویتنام: ایزوپودهای غول‌پیکری که طول آن‌ها می‌تواند به بیش از ۳۰ سانتی‌متر برسد، در ویتنام با عنوان «حشره‌های دریایی» شناخته می‌شوند. دانشمندان اعلام کرده‌اند که گونه‌ی جدیدی از این جانوران را در آب‌های ویتنام شناسایی کرده‌اند.

ایزوپودها طی دهه‌ی گذشته به‌عنوان یک خوراک دریایی محبوب در ویتنام رواج یافته‌اند. گونه‌ی جدید، به دلیل شباهت سر آن به کلاه‌خود معروف شخصیت دارث ویدر از مجموعه «جنگ ستارگان»، Bathynomus vaderi نام‌گذاری شده است.

پژوهشگران این ایزوپود را در دسته‌ی ابرغول‌ها (supergiant) طبقه‌بندی کرده‌اند؛ طول آن به حدود ۱۳ اینچ (حدود ۳۳ سانتی‌متر) می‌رسد و وزن آن بیش از یک کیلوگرم است.

• ترجمه و بازنویسی
• خانم دکتر زینب خدایی کارشناس همکار اتحادیه و دارای مدرک دکترای زیست شناسی هایدلبرگ آلمان