گفتگوی اینفوفیش با آقای دکتر Shetty Seetharama Thombathu مشاور فنی ارشد یونیدو (سازمان توسعه صنعتی ملل متحد) برگرفته از بخش راهبران صنعت مجله INFOFISH شماره 2 سال 2025

ترجمه: جناب آقای محمدهادی اسکندری یزدی مدیرعامل شرکت بادبان

سؤال: پروژه بهبود CAPFISH-Capture یا صید پس از برداشت چیست؟

پاسخ:

پروژه توسعه و بهبود پس از صید  (CAPFISH-Capture) یک تلاش مشترک میان اداره شیلات فیلیپین (FiA) و سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (UNIDO) است که با هدف بهبود صید پس از برداشت کامبوج طراحی شده است. این پروژه در پی ارتقای نظام مقرراتی در سطح نهادی و ترویج پیاده سازی شیوه های پایدار صنعتی از طریق همکاری با شرکتهای خصوصی، دانشگاه ها مؤسسات مالی میباشد. این پروژه با حمایت مالی اتحادیه اروپا (EU) در سپتامبر ۲۰۱۹ آغاز شده و قرار است در دسامبر ۲۰۲۵ به پایان برسد.

سؤال: به نظر میرسد یکی از اجزای اصلی پروژه طرح حمایت از سرمایه گذاری در زنجیره ارزش (VCIS) باشد. آیا می توانید توضیح دهید VCIS چیست و چگونه به توانمندسازی زنجیره ارزش شیلات در کشور کمک می کند؟

پاسخ:

طرح حمایت از سرمایه گذاری در زنجیره ارزش یا  Value Chain Investment Support (VCIS) یکی از عناصر کلیدی این پروژه است که خدمات مالی و فنی را به شرکتها ارائه میدهد. هدف    VCIS  ارتقاء قابلیت های عملیاتی شرکت های صیادی پس از برداشت و تأمین کنندگان واجد شرایط آنهاست، از طریق:

• بهبود تسهیلات عملیاتی؛
• افزایش بهره وری و رقابت پذیری؛
• بهبود ایمنی و استانداردهای کیفی محصولات و عملیاتشان؛

در نتیجه، این شرکتها میتوانند به بازارهای جدید دست یابند و کسب و کارهای خود را به شیوه ای پایدارتر و فراگیرتر گسترش دهند. طرح VCIS تلاش میکند تا زنجیره ارزش آبزیان کشور را از طریق کانالهای زیر توانمند سازد:

تسهیلات حمایت از سرمایه گذاری یا Investment Support Facility (ISF): حمایت مالی را به شرکتهای واجد شرایط ارائه میدهد تا بتوانند امکانات و عملیات خود را ارتقا دهند. این طرح با فراهم کردن دسترسی به منابع مالی و جذب وام از مؤسسات مالی محلی یا تأمین مالی مستقیم از شرکت ضمانت اعتباری کامبوج و مشارکتهای مالی  شرکتهای سرمایه گذاری کمک می کند.

گواهینامه ایمنی غذایی: طرح های VCIS از شرکتها در تهیه و آماده سازی برای دریافت گواهینامه های کیفی کامبوج(Cambodia Quality Seal (CQS  و تحلیل خطر نقاط کنترل بحرانی (HACCP) حمایت میکنند. این گواهینامه ها به افزایش ایمنی و کیفیت محصولات کمک کرده و آنها را در بازارهای داخلی و جهانی رقابتی تر میکند.

برنامه ریزی مدیریت زیست محیطی و اجتماعی (ESMP) : برای اطمینان از توسعه پایدار کسب و کار رعایت مقررات قانونی و مدیریت مؤثر ،ریسک شرکتهای تحت پوشش از خدمات پشتیبانی فنی جهت تدوین و اجرای برنامه های مدیریت زیست محیطی و اجتماعی (Environmental and Social Management Planning (ESMP)) برخوردار میشوند.

نوآوری و توسعه محصول : طرح VCIS به شرکتها در پذیرش فناوری ها و شیوه های نوین و توسعه محصولات جدید با همکاری دانشگاه ها و ذی نفعان ملی کمک می کند. این فرآیند از طریق سکوی” ،فناوری پژوهش و نوآوری غذایی” که با حمایت پروژه CAPFISH-Capture در کامبوج تأسیس شده، تسهیل میشود.

دسترسی به بازار: شرکت ها میتوانند از طریق رعایت استانداردهای بالاتر ایمنی غذایی اجرای الزامات اجتماعی و زیست محیطی و دریافت گواهینامه های لازم به بازارهای جدید دست یابند و پایگاه مشتریان خود را گسترش دهند. طرح VCIS از مشارکت شرکتها در نمایشگاههای تجاری ملی و بین المللی رویدادهای تجاری B2B (تجارت به تجارت) و B2C (تجارت به مصرف کننده) حمایت کرده و پشتیبانی فنی در زمینه دسترسی به بازار به آنها ارائه میدهد.

فراگیر بودن: این طرح حمایت ویژه ای از کسب و کارهای تحت مدیریت زنان کارآفرینان جوان و کارآفرینان دارای معلولیت در نظر گرفته و با این رویکرد به ارتقاء شمولیت و تنوع در بخش شیلات کمک میکند.

در مجموع هدف طرح VCIS ایجاد اثرات مثبت اجتماعی اقتصادی و زیست محیطی از طریق توانمندسازی شرکتها برای ارتقاء عملیات خود تطبیق با الزامات ایمنی غذایی و دستیابی به بازارهای جدید است.

سؤال: علاوه بر VCIS ، سازمان UNIDO چگونه حمایت فنی خود را به سازمانها، چه در بخش خصوصی و چه در نهادهای دولتی، ارائه میدهد؟

پاسخ:

علاوه بر استراتژی بهبود زنجیره ارزش (VCIS) ، سازمان UNIDO حمایت فنی خود را به سازمانهای بخش خصوصی و نهادهای مرتبط با دولت ارائه میدهد.زمینه های کلیدی این حمایت شامل موارد زیر است:

• تدوین مقررات ایمنی غذایی؛
• ایجاد دستورالعملهای فنی؛
• اجرای کنترل های رسمی و ممیزی های رسمی؛
• ترویج ردیابی دیجیتالی برای شفافیت در زنجیره های تأمین مواد غذایی.

UNIDO همچنین بر آموزش و ارتقای ظرفیت متمرکز است و با ارائه برنامه های آموزشی تخصصی و برگزاری وبینارها، به گسترش دانش در زمینه ایمنی و کیفیت مواد غذایی کمک میکند. همکاری با دانشگاههای کشور نیز به تسهیل پژوهشهای مشترک، توسعه دروس آموزشی و تقویت برنامه های آموزشی کمک میکند.

سکوی فناوری،پژوهش و نوآوری غذایی The Food Technology, Research, and Innovation Platform (FTRIP)   نقش حیاتی در تحقیق و توسعه دارد و دولت بخش خصوصی و سایر ذی نفعان را برای ارائه راهکارهای فناورانه مبتنی بر نیاز گرد هم می آورد.

تا کنون ۲۳ پروژه پژوهشی با استفاده از کمک های مالی به ارزش ۵۰۰ هزار دلار آمریکا به پایان رسیده است که منجر به توسعه ۲۰ محصول و فناوری جدید توسط شرکت های دانشگاهی شده است.

UNIDO همچنین از نوآوری از طریق Cambodia Packaging Center (CPC) یا مرکز بسته بندی کامبوج و رهنمودهای شاخص نوآوری بنگاه های اقتصادی کامبوج (CEII) [Cambodia Enterprise Innovation Index]حمایت می کند.

حمایت از آزمایشگاه های ملی

شامل ارزیابی شکاف ها و ارائه آموزش های تخصصی برای دریافت گواهینامه 17025 ISO میشود تا کیفیت خدمات آزمایشگاهی تضمین گردد.

علاوه بر این، از طریق این اقدامات سازمان UNIDO در تلاش است تا توانمندیهای بنگاههای خصوصی و نهادهای دولتی را افزایش دهد و بدین ترتیب نوآوری و ارتقای ایمنی مواد غذایی را در این بخش تقویت نماید.

سؤال: کامبوج ابراز تمایل کرده که تا سال ۲۰۲۵ صادرات ماهی و سایر محصولات شیلاتی به اتحادیه اروپا را آغاز کند. به عنوان یک سازمان پشتیبان UNIDOچگونه به تحقق این هدف کمک خواهد کرد؟

پاسخ:

کامبوج قصد دارد تا سال ۲۰۲۵ ماهی و سایر محصولات شیلاتی را به اتحادیه اروپا صادر کند و سازمان UNIDO از طریق پروژه CAPFISH-Capture نقش مهمی در دستیابی به این هدف ایفا می کند. این پروژه به مقام ذی صلاح یعنی شیلات فیلیپین (FiA) در ایجاد یک نظام کنترل ایمنی غذایی قوی یاری میرساند که شامل:

• تقویت چارچوب های سیاست گذاری
• اجرای ردیابی دیجیتال
• دستیابی به گواهینامه ISO برای آزمایشگاه های ملی می شود.

علاوه بر این، UNIDO به شرکتهای صیادی در زمینه صید و اقدامات پس از برداشت و به واحدهای فراوری تجاری مواد غذایی در جهت رعایت استانداردهای ایمنی غذایی کمک می کند.

برای اینکه کامبوج واجد شرایط صادرات به اتحادیه اروپا شود باید تحت ممیزی اداره کل سلامت و ایمنی غذایی اتحادیه اروپا (DG-SANTE) قرار گیرد که برای سال ۲۰۲۵ برنامه ریزی شده است.

در این راستا اداره شیلات (FiA) در حال کار بر روی همراستا کردن نظام کنترل مواد غذایی خود با الزامات اتحادیه اروپا است. این اقدامات شامل:

• اجرای سیستم گواهینامه کیفیت کامبوج (CQS)
• تهیه و اجرای برنامه ملی جامع اقدام برای بازرسی و کنترل (۲۰۲۰-۲۰۲۴)
• اجرای برنامه ملی پایش بقایای مواد (۲۰۲۰-۲۰۲۵) می شود.

همچنین FiA درخواست انجام ممیزی رسمی از سوی DG-SANTE را ارائه کرده و در حال حاضر در حال پاسخگویی به پرسشنامه های فنی مورد نیاز برای این فرآیند است.

با نگاهی به آینده برنامه ریزی شده است که در مارس ۲۰۲۵ یک ممیزی آزمایشی (Mock Audit) انجام شود تا هرگونه نقص در انطباق قبل از ممیزی رسمی که برای سه ماهه سوم سال ۲۰۲۵ تعیین شده، شناسایی گردد.

با انجام این اقدامات کامبوج خود را آماده میکند تا به یک صادر کننده ماهی و محصولات شیلاتی واجد شرایط به بازار اتحادیه اروپا تبدیل شود.

سؤال: آیا می توانید برخی از داستانهای موفقیت در زمینه های زیر را بیان کنید ۱ تقویت استانداردهای ایمنی غذایی؛۲ : حمایت از بخش خصوصی شیلات؛ ۳ : ارتقاء نوآوری و تحقیق و توسعه (R&D) ؛ و ۴ : برابری جنسیتی؟

پاسخ:

سیستم کنترل رسمی در زنجیره ارزش صید، رعایت الزامات ایمنی غذایی و مقررات بهداشت عمومی را تضمین کرده است.

تاکنون، این دستاورد منجر به صادرات ماهی و محصولات فرآوری شده به کشورهایی همچون چین ،استرالیا، نیوزلند، جمهوری کره جنوبی و سایر کشورهای آسیا شده است.

پروژه CAPFISH-Capture به بیش از ۴۰ شرکت در ارتقاء ایمنی غذایی و دسترسی به بازار کمک کرده است. برخی داستانهای موفق عبارتند از:

• UNICA : این شرکت با ارتقاء تجهیزات خود عرضه محصولات جدید و گسترش در بازارهای داخلی و صادراتی، توانست پیشرفت کند.
• Home Taste Food این شرکت نیز با کمک پروژه موفق شد محصولات خود را به استرالیا صادر کند. نتایج به دست آمده نشان میدهد:
• ۵۰ % از کسب و کارهای پشتیبانی شده موفق به دریافت گواهینامه کیفیت کامبوج Cambodia Quality Seal)) شدند.
• ۶۹ % از این کسب و کارها تحت رهبری زنان قرار داشتند.
• زنان ۶۸ شغل ایجاد شده را به خود اختصاص دادند.

سکوی فناوری پژوهش و نوآوری غذایی (FTRIP) از همکاری بین بخش صید و مؤسسات آموزش عالی (HEIS) حمایت میکند و به ترویج تحقیق و توسعه (R&D) و نوآوری می پردازد. این سکوی همکاری تاکنون:

• ۲۳ پروژه تحقیقاتی را تأمین مالی کرده است؛
• به ۲۰ شرکت از جمله ۷ شرکت تحت رهبری زنان سود رسانده است؛
• و ۶۸ پژوهشگر را درگیر کرده است.

این ابتکار منجر به توسعه ۲۰ محصول نوآورانه شده است.

پروژه CAPFISH-Capture همچنین با اجرای دستورالعملهای جریان سازی جنسیتی (Gender Mainstreaming) “، توانمندسازی زنان را از طریق ارتقاء ظرفیت تسهیل کرده است. دستاوردهای موفق این پروژه باعث شد تا در کنفرانس جهانی UNIDO جایزه بسیج” برابری جنسیتی ۲۰۲۳ 2023 Gender Equality Mobilization Award) ” را کسب کند که تعهد آن به پیشبرد برابری جنسیتی در بخش شیلات کامبوج را به رسمیت شناخت.

سؤال: با توجه به درسهای آموخته شده از زمان آغاز پروژه CAPFISH-Capture در سال ۲۰۱۹، آیا انتظار دارید که تغییرات قابل توجهی در فعالیتها یا حضور این پروژه در کامبوج ایجاد شود؟ به عبارت دیگر آینده این پروژه چگونه به نظر میرسد؟

پاسخ:

پروژه CAPFISH-Capture طبق برنامه ریزی قرار است در دسامبر ۲۰۲۵ به پایان برسد و تا کنون هیچ تغییر عمده ای در این برنامه پیش بینی نشده است. از زمان آغاز به کار در سال ۲۰۱۹ این پروژه به طور موفقیت آمیزی ابتکاراتی چون:

• سیستم گواهینامه کیفیت کامبوج (CQS) ،
• استراتژی بهبود زنجیره ارزش (VCIS) ،
• و سکوی فناوری پژوهش و نوآوری غذایی (FTRIP)

را اجرا کرده است.

بر پایه درسهای آموخته شده،پروژه توصیه میکند که این رویکردها به سایر بخش های کشاورزی در کامبوج نیز تعمیم یابد.

با تقویت سیستم کنترل رسمی صیادی، این پروژه:

• ایمنی غذایی و تجارت منصفانه را ترویج خواهد کرد.
• پس از آنکه کامبوج واجد شرایط صادرات به اتحادیه اروپا شود انتظار می رود که سرمایه گذاری در زمینه ی آبزی پروری و فرآوری های شیلاتی افزایش یابد.
• این سیستم همچنین میتواند به سایر بخش های کشاورزی تعمیم داده شود و ایمنی غذایی و قابلیت ردیابی را در آنها نیز بهبود بخشد.

با نگاهی به آینده این پروژه قصد دارد:

• نوآوری را تقویت کند و چالش های موجود در بخشهای شیلاتی و تحقیق و توسعه (R&D) را برطرف نماید.
• همکاری های قوی تر بین مؤسسات آموزشی شرکت ها و جوامع محلی را تسهیل نماید.
• تمرکز را بر ارتقاء شیوههای پایدار و تقویت سرمایه انسانی در تحقیق و توسعه از طریق آموزشهای عملی قرار دهد.

این ابتکارات به گونه ای طراحی شده اند که توسعه پایدار و رقابت پذیری در این بخش را تضمین کنند.