ظرفیت های بی شمار کشور در توسعه کسب و کار شیلاتی؛ بایدها و نیابدها

بارها و بارها از ظرفیت های بالای صنعت آبزیان کشور سخن گفته ایم و البته باز هم ضرورت دارد در این باره گفتگو شود. این موصوع از چند منظر اهمیت دارد:
یکی بعد داخلی آن است که حقیقتا در جهت تامین منابع پروتئین حیوانی در کشور با توجه به محدودیت های ظرفیت ها در حوزه های دام و طیور راهی جز روی آوردن به توسعه تولیدات شیلاتی آن هم با تکیه بر تولیدات آب های شور و لب شور و غیر متعارف نداریم.
بعد دیگر به ظرفیت های بالفعل و بالقوه کشور و موفقیت های بی نظیری که در تولید و تجارت آبزیان در کشور داشته ایم باز می گردد. کشور علی رغم همه ناملایمات و تحریم های خارجی و ضعف مدیریت داخلی توانسته خود را در صنعت آبزیان جهان معرفی کرده و جایگاه پیدا کند. این ظرفیت های بالقوه و بالفعل موجب گردیده در ایران میزان صادرات آبزیان در بین 25 محصول کشاورزی در رده هفتم قرار گیرد و در کشور ما نرخ رشد تولید آبزیان بسیار بالاتر از متوسط نرخ رشد بخش کشاورزی و حتی نرخ رشد تولید در کشور باشد.

از همه این ها مهم تر رویکرد جهانی است که دنیا به صنعت آبزیان دارد و تولید و تجارت این محصول پرارزش از پرشتاب ترین رشد در مقایسه با سایر منابع پروتئین حیوانی برخوردار است

بنا بر این وقتی از اهمیت توجه حاکمیت جمهوری اسلامی ایران به بخش شیلات و آبزیان سخن می گوییم به لحاظ آن است که هم ناگزیریم و هم ظرفیت های مان اجازه می دهد و هم همسو با حرکت جهانی است.
از همین آخری شروع می کنیم؛ جایگاه بسیار برجسته آبزیان در تجارت جهانی. در همین بولتن خبری خواهید خواند که تجارت غذاهای دریایی تقریباً 3.6 برابر تجارت گوشت گاو (دومین پروتئین حیوانی پرمعامله) ، پنج برابر تجارت جهانی گوشت خوک و هشت برابر تجارت مرغ در سال 2021 بوده است. حجم تجارت جهانی آبزیان از ……..میلیارد دلار عبور کرده است و جالب آن که نزدیک به نیمی از تجارت سال گذشته در اتحادیه اروپا، ایالات متحده و چین جریان داشته که مجموع واردات آنها از 80 میلیارد دلار (76 میلیارد یورو) فراتر رفته است. ما حد اقل با دو بازار بزرگ از این سه مقصد اصلی ارتباط داریم – هرچند ناچیز ولی توان صادرات به اروپا و چین را به خوبی داریم- 27 کشور اتحادیه اروپا به علاوه بریتانیا از نظر ارزش با واردات محصولاتی به ارزش بیش از 34 میلیارد دلار (32.2 میلیارد یورو) در سال گذشته، همچنان بزرگترین بازار غذاهای دریایی جهان است .واردات غذاهای دریایی ایالات متحده در سال 2021 به 28.1 میلیارد دلار (26.7 میلیارد یورو) رسید که 8.6 میلیارد دلار (8.2 میلیارد یورو) بیشتر از سال 2016 بود. واردات غذاهای دریایی چین 17.2 میلیارد دلار (16.3 میلیارد یورو) ارزش گذاری شده است. از سال 2013 تا 2021، حجم واردات غذاهای دریایی چین تغییر تقاضا به سمت انواع غذاهای دریایی گران تر را نشان داده است.

در مورد میگو در همین شماره از بولتن اتحادیه ارقام حیرت آوری را ملاحظه می کنیم که بسیار جهت دهنده است. یکی از اخبار مربوط به افزایش 66 درصدی ارزش صادرات میگوی اکوادور در سه ماهه نخست سال 2022 میلادی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل است؛ 538 میلیون دلار صادرات میگو تنها در طی سه ماه!! این واقعا حیرت آور است.

خبر دیگر افزایش 44 درصدی صادرات میگوی ویتنام در همین مدت است :955 میلیون دلار. یعنی با این روند حتما به رقم چهار میلیارد دلار تا آخرسال خواهند رسید. رشد 18 درصدی ارزش صادرات میگوی اندونزی در سه ماهه نخست سال جاری هم یک خبر دیگر است که در همین شماره از بولتن اتحادیه خواهید خواند؛ 611 میلیون دلار ارزش صادرات میگوی اندونزی در سه ماهه نخست امسال بوده است.

همسو بودن با روند تجارت جهانی یعنی همین؛ چرا که رشد صادرات میگوی ما هم همانند این کشورها در سال گذشته بیش از 56 % بوده است . این تازه بخشی از ظرفیت های کشور است که تا کنون مورد بهره برداری قرار گرفته و نه تنها درزمینه کشت و پرورش میگو امکان افزایش کمی ( سطح زیر کشت) و کیفی ( افزایش تولید در واحد سطح) تا میزان 200 هزارتن وجود دارد بلکه در سایر زمینه ها خصوصا تیلاپیا و ماهی در قفس توانایی و امکان افزایش تولید برای پاسخ به تقاضای بازار بخوبی وجود دارد و باید موانع از سر راه برداشته شود.
همان گونه که در فراز نخست اشاره شد، کشور چاره ای جز اتکا به دریا و آب های شور و لب شور برای تأمین پروتئین حیوانی ندارد و این مهم تقریبا اینک برای همه سیاست گزاران و دست اندرکاران حاکمیت ملی کشور روشن تر از قبل شده است.
از سوی دیگر بازار که پیشران این حرکت بوده و به مثابه لکوموتیو زنجیره صنعت آبزیان کشور است جهت دهی های مشخصی به ما می دهد.کاملا مشهود است که فروش محصولات تولیدی در داخل و خارج کشور وضعیت متفاوتی دارد. در حالی که بازار داخلی برای برخی تولیدات به دلیل افزایش تورم و خصوصا آزادسازی قیمت ها و حذف ارز یارانه ای از کشش مطلوب برخوردار نیست اما برای بسیاری از تولیدات بازار صادراتی مناسبی وجود دارد که اشارتی به آن ها شد. مسلما تحمل این وضعیت برای تعداد زیادی از پرورش دهندگان آبزیان دشوار و بعضا ناممکن است و قطعا سیاست های حمایتی دولت باید به کمک این گروه از تولیدکنندگان بیاید تا حلقه اول و مهم ترین رکن صنعت بتواند حیات خود را حفظ کند.
مسلما این وضعیت در میان مدت رو به اصلاح خواهد رفت و پرورش دهندگان آبزیان و همچنین تولیدکنندگان خوراک و فراوران و سایر اعضای زنجیره برای غلبه بر بحران بالارفتن قیمت تمام شده ناچار به ارتقای بهره وری و بهبود کارایی خود خواهند بود.
بنابراین همان گونه که چاره ای جز اتکا به دریا و آب های شور و لب شور برای تأمین پروتئین حیوانی نداریم به همان شدت و بلکه با اولویت بیشتر ناگزیریم که نظام تولید خود را بهبود بخشیم تا بتوانیم هم محصول ارزان به مردم خودمان در بازار داخلی ارائه دهیم و هم توانایی حفظ قدرت در بازار صادراتی را داشته باشیم.
این همان بایدها و نبایدهایی است که مسئولین و سیاست گزاران دولتی برای ریل گزاری صحیح صنعت مجبور به تبعیت از آن هستند و هم فعالان زنجیره تولید و تجارت آبزیان کشور چاره ای جز پیمودن این مسیر را ندارند.