در وبینار تیلاپیا مطرح شد: تأکید بر ضرورت جبران عقب ماندگی کشور از روند رشد جهانی پرورش تیلاپیا

در روز دوشنبه 7 تیر ماه 1400 وبیناری با موضوع “تیلاپیا، محیط زیست و توسعه پایدار” در محل سالن اجتماعات سازمان شیلات با حضور اساتید صاحبنظران و اصحاب رسانه برگزار گردید.

اساتید این وبینار جناب آقایان دکتر شریف روحانی قائم مقام رییس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی و دبیر کانون هماهنگی دانش صنعت و بازار آبزیان ، دکتر پورکاظمی (رئیس گروه مشاورین مدیریت ذخایر ژنتیکی آبزیان سازمان فائو) دکتر مهدی سلطانی (استاد برجسته دانشگاه تهران) دکتر راجرپولین (متخصص زیست محیطی و آبزی پروری و همکار سازمان IUCN) و دکتر پیتر ادواردز (متخصص توسعه آبزی پروری) به عنوان سخنران حضور داشتند. همچنین جناب آقایان دکتر گلشاهی (سرپرست معاونت آبزی پروری) آقای دکتر شکوری (مدیر کل پرورش آبزیان آب شیرین سازمان شیلات ایران) نیز سخنرانی داشتند.

آقای دکتر علی اکبر خدایی دبیر این وبینار در سخنرانی افتتاحیه  از موضع فعالان بخش خصوصی شیلات کشور که دغدغه سرمایه گذاری پایدار، تولید ایمن، تامین معیشت و غذا، اشتغال و ارزآوری در حوزه تولیدات شیلات را دارد نکاتی را در خصوص صنعت تیلاپیا به عنوان یک راهبرد حیاتی در نقشه راه امنیت غذایی کشور بیان داشته  و اظهار امیدواری کردند که بتوان در این وبینار و پس از آن به اجماع نسبی مطلوب برای ترسیم مسیر توسعه پایدار این صنعت دست یافت.ایشان اشاره ای به این داشتند که پرورش قانونمند تیلاپیا می تواند بخشی از راه حل عبور از بحران خشکسالی و پایداری امنیت غذایی کشور باشد . آقای دکتر خدایی اظهار فرمدند که در همه جای دنیا و در اکثر موارد توسعه ای و از جمله طرح های شیلاتی ، همواره مناقشاتی بین متولیان اجرایی با آبزی پروران و دغدغه مندان محیط زیست و اکولوژیست ها و …. وجود دارد اما در نهایت این حاکمیت است که بدون توجه به دیدگاه های صفروصدی (که هیچ گاه محقق نخواهد شد) تصمیم نهایی در آن موضوع خاص را اعلام خواهد کرد و انتظار ما از این گفتگوها نزدیک شدن به این اجتماع مدیریتی کلان است.

نکته بسیار مهم مورد تأکید ایشان این بود که  موافقین و مخالفین توسعه تیلاپیا در ایران فرصت و انرژی بسیاری جهت تقابل با یک دیگر صرف کرده اند که هیچ نتیجه ای جز محروم ساختن صنعت آبزی پروری کشور از مزیای این صنعت نداشته است و وجود تردید و تزلزل در اجرای مصوبات رسمی حداقلی در زمینه شیوه درست کار موجب شده شرایط کار برای مزارع مجاز سخت شود. ایشان اضافه کردند در کنار مزیت ها و امتیازت این گونه آبزی ، ابهامات و سؤالات مهمی در زمینه مهاجم بودن، مخاطرات اکولوژیکی، کیفیت و ارزش غذایی و…. تیلاپیا وجود دارد که اختصاص به کشور ما نداشته و مورد توجه سایر کارشناسان و مجامع علمی تحقیقاتی و اجرایی دنیا بوده است. قطعا با استفاده از تجارب جهانی این امکان وجود دارد که با لحاظ کردن الزامات غیرقابل تردید زیست محیطی، امکان تولید مطمئن و ایمن این آبزی در کشور ما هم همانند سایر 134 کشور دیگر دنیا وجود داشته باشد. آقای خدایی در ادمه اظهار داشتند بدون هیچ پرده پوشی باید گفت وضعیتی که اکنون برای تیلاپیا در کشور به وجود آمده از نظر بهره وری از سرمایه های ملی در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و کشور از جهت عدم توسعه صحیح و محرومیت از مزای این صنعت فرصت های زیادی از دست داده است.

برخلاف سایر گونه ها ماهی تیلاپیا تنها آبزی مصرفی در کشور است که قبل از تولید، بازار آن از طریق واردات ایجاد شده است. این یک ویژگی منحصر به فرد برای افزایش مصرف سرانه آبزیان و فرصتی بی نظیر فرا روی سرمایه گذاران این صنعت و همچنین قطع واردات و کاهش نیاز ارزی کشور است. این مهم به تنهایی ارزش آن را دارد که مسئولین کشور را به تسریع در رفع تنگناها و ریل گذاری صحیح توسعه صنعت تیلاپیا درکشور مجاب نماید.

به عنوان آخرین نکته ایشان بر ضرورت توجه به نگرانی های کارشناسان دلسوز و چهره های دغدغه مند پایداریا زیست بوم واکوسیستم های آبی کشور در کنار توجه به آثار مثبت اقتصادی و اجتماعی این صنعت تأکید نمودند و اظهار داشتند بدون آن که مزایای بی نظیر تیلاپیا در تامین پروتئین حیوانی از منابع ارزان قیمت، اشتغال زایی، محرومیت زدایی ، حجم کم آب مصرفی، امکان توسعه در مناطق آب شور و لب شور، مطلوبیت از نظر فیله شدن و …. ده ها مزیت دیگر را عامل توسعه بدون برنامه این گونه بدانیم باید بر اهمیت دستیابی به یک اجماع علمی نسبی قابل قبول همگانی در جهت استقرار نظام تولید ایمن این ماهی پافشاری نمود.

آقای دکتر شریف روحانی قائم مقام رییس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی و دبیر کانون هماهنگی دانش صنعت و بازار آبزیان هم به معرفی ماهی تیلاپیا و جایگاه آن در مطالعات پژوهشی و تولیدات شیلاتی جهان پرداخته و با ذکر آمارهایی بر اهمیت توجه بیشتر به این گونه در آبزی پروری کشور تأکید نمودند. ایشان در ادامه به ذکر تاریخچه ورود این ماهی توسط موسسه تحقیقات شیلات در سال 1387 به کشور پرداخته و متذکر شدند که بر خلاف ادعای برخی افراد، این ماهی با رعایت تمام اصول بهداشتی و امنیت زیستی با موافقت سازمان های دانپزشکی و محیط زیست وارد کشور شده و از گونه تیلاپیای نیل که غیر مهاجم هست می باشد . آقای دکتر شریف روحانی با ارائه مستندات مصوبات رسمی مقامات ذی صلاح مجددا تاکید نمودند که ورود این ماهی و مطالعات انجام شده در موسسه تحقیقات آب های شور کشور(مرکز بافق) همگی در چارچوب پروتوکول های محیط زیستی بوده و حتی مشابه نظارت سازمان بین المللی انرژی هسته ای با انواع دوربین ها تحت کنترل بوده است.

آقای دکتر گلشاهی سرپرست معاونت آبزی پروری سازمان شیلات ایران هم با ذکر برنامه های این سازمان بر اهمیت نقش این ماهی در تولیدات شیلاتی کشور تاکید نموده و اعلام کردند که با رعایت تمام ضوابط قانونی اعلامی سازمان حفاظت محیط زیست و در افق 1410 تولید 50 هزارتنی این ماهی در برنامه های سازمان شیلات قرار دارد اگرچه نظر متخصصین این است که این رقم می تواند بالاتر باشد و سهم تیلاپیا در تامین امنیت غذایی کشور به مراتب بالاتر از این خواهد شد.

دکتر محمد پورکاظمی، رئیس سابق گروه مشاورین مدیریت ذخایر ژنتیک آبزیان سازمان فائو در سخنرانی خود  فرمودند که تیلاپیای پرورشی در ایران مهاجم نیست و بحث مطرح شده در مورد ماهی تیلاپیا مربوط به خطر گونه‌هایی می‌شود که اساسا هدف پرورش تیلاپیا در کشور نیست زیرا  گونه تیلاپیای پرورشی که در ایران مجوز گرفته تیلاپیای نیل است و با نوع مهاجمی که از آب های عراق به آب های خوزستان نفوذ کرده، متفاوت است. رئیس سابق گروه مشاورین مدیریت ذخایر ژنتیک آبزیان سازمان فائو تصریح کرد: متوسط مصرف سرانه آبزیان در جهان 21 کیلوگرم است که ما با توجه به جمعیت کشور برای رسیدن به این رقم باید یک میلیون و 650 هزار تن ماهی در کشورمان تامین کنیم. وی با اشاره به این که ذخایر دریاها در حال کاهش است، ادامه داد: تامین این میزان ماهی نیازمند توسعه در بخش پرورش است که ماهی تیلاپیا می‌تواند یکی از گونه‌های پرورشی باشد که این خلأ را جبران می نماید. پروفسور پورکاظمی خاطرنشان کردند قیمت یک کیلوگرم ماهی کامل تیلاپیا در مقایسه با قزل‌آلا در محل مزرعه نزدیک نصف می باشد و این به معنی تامین سبد آبزیان خانوار با هزینه بسیار کمتر است.

آقای دکتر راجرپولین متخصص زیست محیطی و آبزی پروری و همکار سازمان IUCN با اشاره به بازدید چهار سال قبل خود از ایران و مشاهداتی که در بافق یزد داشتند تلاش های انجام شده در ایران را ستودنی دانسته و اعلام کردند ایران فرصت های بسیار خوبی برای توسعه پرورش این ماهی که به “مرغ آبزیان”  مشهور است دارد و آینده رشد و توسعه این صنعت را در کشورمان بسیار درخشان توصیف کردن. آقای پولین با اشاره به دیدگاه های مخالفین توسعه و پرورش تیلاپیا در دنیا اظهار کردند که این نگرانی ها در همه جا هست ولی تنها جایی که نشانه هایی از این مخاطرات در دنیا دیده شده بخش هایی از آفریقا بوده اما نزدیک به 140 کشور جهان با دقت و توجه کافی به توسعه صنعت تیلاپیا اشتغال دارند بدون آن که با مشکل قابل ذکری مواجه شوند. ایشان بر ضرورت تدوین ساز و کار های نظارتی و تدوین ضوابط و پروتوکول ها تاکید داشتند.

آقای پروفسور پیتر ادواردز متخصص توسعه آبزی پروری در کشور تایلند هم ضمن تایید اقدامات ارزشمند انجام شده در ایران در پاسخ به یک سؤال که آیا تا کنون گزارشی از آثار منفی قزل آلا و کپور (که بر عکس تیلاپیا جزء 10 گونه اول آبزیان مهاجم در فهرست IUCN قرار دارند) وجود دارد اظهار داشتند که این موارد مستلزم پایش و رصد علمی و طولانی مدت است اما همین که این گونه های غیر بومی به وفور در همه جای دنیا و از جمله در کشور شما کشت و پرورش می شود و طی سال های طولانی هم دامنه پرورش آن توسعه یافته است بزرگترین دلیل بر این است که با مخاطرات پرچالشی روبرو نبوده است.

برگزاری این وبینار با محوریت اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران و حمایت قاطع جمع کثیری از اساتید دانشگاهی و انجمن های علمی و کانون هماهنگی دانش صنعت و بازار آبزیان و اندیشکده توسعه پایدار آبزیان از توسعه نظام مند پرورش تیلاپیا در کشور نوید بخش توجه بیشتر مقامات تصمیم ساز و گسترش سریع تر سرمایه گذاری این صنعت در کشور می باشد.

جهت استفاده علاقه مندان فایل متن سخنرانی های ارائه شده در ذیل در دسترس قرار می گیرد.