تحلیلی بر ظرفیت های صادراتی صنعت تولید خوراک آبزیان کشور
با افزایش ظرفیت آبزی پروری در کشور و همزمان با محدودیت تولیدات دام و طیور به لحاظ مشکلات تامین علوفه و نهاده های تولید، تغییر اقلیم و بسیاری عوامل دیگر ، توجه به صنعت خوراک آبزیان بیش از پیش برجسته شد و نه تنها بر تعداد کارخانجات خوراک آبزیان اضافه گردید بلکه موج تغییر ساختار کارخانجات خوراک از تولید خوراک دام و طیور به آبزیان شدت گرفت.
در خصوص توانایی ها و امکانات تولید خوراک ، اطلاعات کافی در این نشست در اختیار همکاران قرار خواهد گرفت و در این مبحث به ظرفیت های صادراتی این بخش اشاراتی خواهد شد.
در ابتدا بی مناسبت نیست توانایی های صادراتی صنعت شیلات کشور مورد توجه قرار گیرد:
افزایش سهم شیلات و کاهش سهم بخش کشاورزی و صنایع غذایی در صادرات
علی رغم کاهش سهم بخش کشاورزی و صنایع غذایی در صادرات غیر نفتی در سال 1401 اما زیربخش شیلات توانسته سهم خود را بالاتر ببرد. بدین معنی که صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در سال 1401 نسبت به سال 98 با 14.5 % درصد افت مواجه بوده و از 5.88 میلیارد دلار به 5.02 میلیارد دلار رسید اما صادرات آبزیان ایران از 235 میلیون دلار سال 98 به 358 میلیون دلار در سال 1401 رسیده است ، یعنی 52% رشد.
ارزش پنج برابری قیمت هر واحد آبزیان نسبت به صادرات غیرنفتی
در سال 1401 ارزش هر واحد صادرات غیر نفتی 460 دلار به ازای هر تن بوده؛ و در همین بازه زمانی ارزش واحد صادرات آبزیان به ازای هر تن 2004 دلار بود : 358 میلیون دلار بابت 179000 تن؛ این اعداد نشان میدهد علاوه بر رشد 52 درصدی ارزش کل، ارزش در واحد هر تن صادرات آبزیان نیز به مراتب بالاتر از سایر محصولات صادراتی بخش کشاورزی بوده است.
بررسی مقایسه ای صادرات صنعت آبزیان ایران در سال های 1400 و 1401
(بر اساس آمار رسمی گمرک ج ا ایران)
| نام محصول | 1400 | 1401 | سهم ارزش | ||
| مقدار (تن) | ارزش (دلار) | مقدار (تن) | ارزش (دلار) | ||
| انواع میگو | 36,300 | 89,508,000 | 37,557 | 136,929,000 | 38,2 |
| انواع آبزیان دریایی | 52,400 | 71,621,000 | 64,322 | 115,312,000 | 32,1 |
| خوراک و مکمل | 29,946 | 11,196,000 | 38,805 | 29,405,000 | 8,2 |
| کنسرو ماهی تون | 10,760 | 29,392,000 | 5,686 | 26,289,000 | 7,4 |
| انواع ماهیان گرمابی | 17,820 | 19,557,000 | 23,306 | 26,160,000 | 7,3 |
| قزل آلا | 3,842 | 8,814,000 | 8,936 | 21,912,000 | 6,1 |
| خاویار | 3774 (کیلوگرم) | 1,566,000 | 3,500 (کیلوگرم) | 2,339,000 | 0,6 |
| ماهیان زینتی | 256 | 403,000 | 285 | 428,000 | 0,1 |
| جمع کل | 151,596 | 232,057,000 | 178,900 | 358,774,000 | 100 |
ملاحظه می گردد که آبزیان دریایی ( عمدتا ماهیان غیرمأکول) از نظر مقدار و میگو از لحاظ ارزش بالاترین سهم در صادرات صنعت آبزیان کشور را دارند و بلافاصله بعد از آن ها خوراک قرار دارد ؛ بالاتر از کنسرو و ماهی گرمابی و….
رشد مستمر صادرات خوراک آبزیان کشور
| شرح/سال | 1399 | 1400 | 1401 | 1401 (8 ماهه) | 1402 ( 8ماهه) |
| مقدار کل (هزار تن) | 12,5 | 30 | 38,9 | 17,6 | 42,7 |
| ارزش کل (میلیون دلار) | 5,3 | 11,2 | 29,4 | 11,3 | 35,9 |
| 1400 در سال ایران آبزیان خوراک مقاصد صادراتی | |||
| ردیف | نام کشور | مقدار (کیلوگرم) | |
| 1 | عراق | 21,180,942 | |
| 2 | قرقیزستان | 2,120,884 | |
| 3 | ترکمنستان | 2,080,050 | |
| 4 | ارمنستان | 1,696,955 | |
| 5 | افغانستان | 1,640,815 | |
| 6 | ازبکستان | 859,145 | |
| 7 | آذربایجان | 384,050 | |
| 8 | تاجیکستان | 164,900 | |
| 9 | قزاقستان | 61,752 | |
| جمع کل | 30,189,493 | ||
لازم به ذکر است که به استناد اظهارنامه های گمرکی در طی سال های 1394 تا کنون بیش از 137 هزار تن خوراک به 19 مقصد صادراتی ارسال شده که در میان آن ها کشورهایی چون اسپانیا و ویتنام و ترکیه دیده می شوند که خود در تولید خوراک آبزیان صاحب نام و توانمند هستند. این کشورها به ترتیب عبارتند از : عراق ، ازبکستان، ارمنستان، افغانستان، قرقیزستان، ترکمنستان،آذربایجان ،تاجیکستان، ترکیه، ویتنام،گرجستان، قطر، امارات، لبنان، روسیه ،کویت ، عمان، قزاقستان و اسپانیا.
جهت اطلاع بیشتر همکاران بد نیست اشاره شود که صادرات خوراک آبزیان کشور به لبنان با حذف رقیب فرانسوی همراه بوده است و کشور روسیه نیز تمایل شدیدی به جایگزینی خوراک کشورهای اروپایی با تولیدات ایران دارد.
صادرات زمینه ساز افزایش کیفیت و کاهش قیمت خوراک آبزیان
خوشبختانه افزایش تجربه و وجود نیروی انسانی کارامد ،
پیشرفت دانش جیره نویسی ،
و نیز توسعه سخت افزاری کارخانجات خوراک آبزیان
عاملی برای بهبود کیفیت خوراک ، شکل گرفتن رقابت سازنده میان تولیدکنندگان غذای آبزیان و زمینه ساز راهیابی تولیدات این کارخانجات به بازارهای کشورهای دیگر علی الخصوص همسایگان کشور شده است . این روند حد اقل چهار اثر مثبت مشخص دارد:
- افزایش کیفیت تولیدات خوراک آبزیان در کشور؛ ناشی از تلاش مستمر و بی وقفه کارخانجات برای ارائه خدمات بهتر و حفظ سهمیه خود در بازار رو به توسعه
- تامین نقدینگی مورد نیاز از طریق فروش صادراتی ؛ این امر در شرایطی که بعضا پرورش دهندگان آبزیان در نوسانات بازارو ناملایمات آن با وقفه فروش مواجه می شوند و چرخه نقدینگی صنعت با مشکل مواجه می گردد می تواند به توان افزایی کارخانجا برای تحمل عوارض ناشی از اختلال گردش نقدینگی منجر شود.
- کاهش هزینه سربار تولید خوراک از طریق گسترش بازار و افزایش تولید؛ این موضوع می تواند مستقیما به کاهش قیمت و هزینه تولید خوراک بینجامد.
- افزایش پویایی و تحرک صنعت و قرار گرفتن آن در کوران رقابت بین المللی؛ که این مسئله در کنار توان حضور آبزیان پرورشی و دریایی ایران در بزرگ ترین بازارهای جهانی آبزیان بر اعتبار بین المللی صنعت شیلات کشور می افزاید.
