تحلیلی بر صادرات آبزیان در ده ماهه اول سال جاری
در یک جهش بسیار خوب، آبان ماه 1400 به عنوان یک نماد تحول و رشد صادرات آبزیان کشور ماندگار شد؛ 12 هزار تن صادرات میگو تنها طی یک ماه موفقیتی بسیار غرورانگیز برای صنعت آبزیان کشور است. مقدار کل صادرات آبزیان کشور که تا ده ماهه اول سال قبل معادل 97 هزار تن بود با رشد صادرات میگو در سال جاری به 123 هزار تن رسید که این یعنی 27% رشد نسبت به مدت مشابه سال قبل. صادرات اقلام اصلی بخش آبزیان کشور طی ده ماهه اول سال به ترتیب ارزش مورد توجه قرار میگیرد.
1- میگو
از 30.5 هزار تن میگوی صادر شده طی ده ماه اول، 45 درصد آن معادل 13.7 هزار تن به صورت مستقیم به کشور چین صادر شده است. این یک رکورد بی سابقه است، چرا که طی سالهای گذشته حداکثر 2 تا 3 هزار تن میگو به صورت مستقیم به چین صادر شده بود. جالب است بدانیم که در سال جاری تا کنون حتی یک کانتینر به مقاصد هنگ کنک یا ویتنام (هایفونگ) از مبادی رسمی گمرکی کشور ارسال نشده است در حالی که همگان به یاد دارند بیشترین مقادیر صادراتی ما در سالهای گذشته به مقاصد مذکور بوده است که به صورت غیر مستقیم و بدون هیچ برند و علامت مشخصی از این دو مسیر به چین ارسال می شد. صادرات میگوی کشور در ده ماهه ابتدای سال 30445 تن بوده که نسبت به 18321 تن مدت مشابه سال قبل 65 % افزایش را نشان می دهد که همین امر نقش اصلی در افزایش صادرات آبزیان کشور را داشته است.
25 % (حدود 7600 تن) به امارات، 11% (حدود 3350 تن) به روسیه، 460 تن معادل 1.5 % هم به اروپا صادر شده است که مقصد امارات در حد نرمال، روسیه با رشد نسبی و اروپا با رشد 50 درصدی همراه بوده است که خصوصاً در مورد اروپا لازم است تلاش بیشتری صورت گیرد. نکته مهم و جالب صادرات 1500 تن به کشور عمان و 950 تن به مقصد کویت است. توجه به این نکته مهم است که برای اولین بار میگو توانست از نظر ارزشی در رتبه نخست صادرات آبزیان کشور قرار گیرد.
2- ماهیان دریایی
این گروه که طی سالها در صدر جدول مقداری صادرات آبزیان کشور قرار داشت طی ده ماهه اول سال جاری با %8 کاهش نسبت به مدت مشابه سال قبل نزول چشمگیری داشت. لازم به ذکر است که در 10 ماهه سال 1399 کل صادرات ماهیان دریایی ایران 46000 تن بوده که امسال به 37500 تن کاهش یافت. مقاصد صادراتی این ماهیان شامل چین 35 % ، امارات 25 % ، تایلند و مالزی هر کدام 15 % و کویت 8 % بوده اند اگرچه سهم وزنی این بخش کمی بالاتر از میگوست اما از نظر ارزشی میگو با 2/74 میلیون دلار بالاتر از 56 میلیون دلار ارزش ماهیان دریایی صادر شده قرار دارد.
3- کنسرو آبزیان
تولیدکنندگان و صادرکنندگان کنسرو تون ماهیان موفق شدند که با رشد 70 درصدی صادرات 5400 تنی 10 ماهه ابتدایی سال 1399 را در مدت مشابه در سال جاری به 9200 تن برسانند و جایگاه این بخش را در رتبه سوم صادرات محصولات آبزیان کشور و بالاتر از خاویار و قزل آلا تثبیت نمایند.
4- ماهیان گرمابی
صادرات ماهیان گرمابی (عمدتاً کپور و مقادر بسیار کم آمور و سی بس) از 17 هزار تن ده ماهه اول سال 1399 به 7/13 هزار تن در مدت مشابه سال 1400 رسیده است که 20 % کاهش را نشان می دهد . این کاهش عمدتاً ناشی از ممنوعیت موقت صادرات این ماهی به عراق بود. اهمیت بازار صادراتی کشور عراق به حدی است که حتی همین کاهش 2300 تنی نقش مهم خود در اقتصاد این بخش را نشان داد و برای مقاطعی مشکلاتی برای فروش داخلی پدید آمد که خوشبختانه با مجاز شدن مجدد صادرات به این کشور، مشکل مرتفع گردید. در هر حال صنعت ماهیان گرمابی کشور این افتخار را دارد که پس از میگوی پرورشی ، ماهیان دریایی (عموماً ماهیان حرام گوشت) و کنسرو، رتبه چهارم صادرات آبزیان کشور را به خود اختصاص دهد، اما برای حفظ این مرتبه نیاز به تلاش فراوان دارد.
5-خوراک آبزیان
صادرات خوراک آبزیان هم از 3.5 میلیون دلار در ده ماهه نخست سال قبل به 9.2 میلیون دلار در سال جاری افزایش یافت. کارخانجات تولید خوراک با توجه به ظرفیت بالای ماشین آلات نصب شده و بازاریابی مناسب توانستند این محصول را در سال های اخیر وارد فهرست اقلام صادراتی کشور کنند و توجه به این ظرفیت برای توسعه اشتغال در این بخش بسیار مهم است. کشورهای عراق و قرقیزستان و ترکمنستان بازار اصلی هدف صادرات خوراک آبزیان ایران بوده اند.
6- قزل آلا
صادرات قزل آلا به مقاصد روسیه، آذربایجان و ارمنستان و اندکی هم به کشور عراق از 950 تن ده ماهه سال قبل به 3404 تن در سال جاری رسید و با ثبت رقم حدود 8 میلیون دلار سهم خوبی در صادرات آبزیان کشور به دست آورد و در رتبه ششم اقلام صادراتی بخش آبزیان کشور قرار گرفت. با توجه به بازار مساعد کشور روسیه این مقدار بسیار بالاتر هم می تواند برود و همین دلیل رویکرد افزایش تولید به همراه اصلاح ساختار مزارع و زنجیره برای ارتقای صادرات از الزامات مهم است. فراموش نکنیم که اتحادیه و سازمان دامپزشکی پس از ارسال نمونه زمینه صادرات قزل آلا به اتحادیه اروپا نیز فراهم نموده اند و این اصلاح ساختار می تواند با هدف صادرات به اروپا هم صورت پذیرد.
7-خاویار
با همت و تلاش وصف ناپذیر زنجیره تولید و صادرات خاویار و در شرایطی که مشمول ممنوعیت رسمی صادرات خاویار به اروپا بودیم صادرات رسمی خاویار از طریق اظهارنامه گمرکی با رشد 177 درصدی نسبت به ده ماهه نخست سال قبل از 1978 کیلو به 3505 کیلو رسید که ارزش گمرکی آن حدود 1.5 میلیون دلار است. جالب آن که با درایت صادرکنندگان و استفاده از قدرت چانه زنی و ارتباط با خریداران اروپایی و از همه مهم تر با بهره گیری از قدرت کیفیت و برند خاویار پرورشی ایران بیش از45 % از صادرات انجام شده به کشورهای عضو یا تابع قوانین اتحادیه اروپا بوده است. این یک موفقیت بسیار ارزشمند است و نمادی از اقتدار و تلاش جهادگونه تولیدکنندگان و صادرکنندگان خاویار محسوب می گردد که باید مورد ارج و احترام بسیار قرار گیرد. اگرچه در حال حاضر ارزش صادرات خاویار رقم پایینی است لیکن قطعا در آینه ای نزدیک سهم خاویار در درآمد صادراتی آبزیان کشور به سرعت افزایش خواهد یافت.
8- ماهیان زینتی
یکی دیگر از اقلام صادراتی آبزیان ایران که جایگاه خود را در اقتصاد شیلاتی کشور باز کرده ماهیان زینتی است. عراق با سهم قریب 95 تا 98 درصدی مقصد اصلی در این بخش است ولی خوشبختانه در سال های اخیر بازارهای این محصول نیز توسعه یافته و ترکیه، آذربایجان، کویت، پاکستان، افغانستان، ارمنستان و حتی تایلند و لبنان، مقصد صادرات آبزیان زینتی کشور بوده اند و در سال جاری سریلانکا هم به این فهرست اضافه شده است. توان صادراتی به 10 کشور همسایه و غیر همسایه نشان از قدرت ذاتی و ظرفیت مطلوب این صنعت در کشور ما در زمینه صادرات مجدد ظرفیت بالایی دارد. میزان صادرات ماهیان زینتی در ده ماهه امسال 235 تن به ارزش 303000 دلار بوده که کاهش چشمگیری نسبت به 1612000 دلار مدت مشابه سال قبل نشان می دهد که دلایل آن در کمیته ماهیان زینتی اتحادیه بررسی خواهد شد.
